Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Hasan Bombacı, “Spor çocukluk çağında eğlenmek için serbestçe yapılan bir aktiviteden, profesyonel manada uygulanan müsabakalara kadar hayatın her devrinde yapılan bir aktivitedir. Ne var ki spor beraberinde yaralanma riskini de getirir. Spor yaralanmalarının pek birden fazla önlenebilir yaralanmalardır” diye konuştu.
KOŞMAK DİZLERE ZİYAN VERİR
Spor yaralanması konusunda koşucularda birinci suçlananın çoğunlukla ayakkabılar olduğunu belirten Prof. Dr. Hasan Bombacı, “Ayakkabıların sahiden değeri vardır. Lakin öteki pek çok spor kollarında olduğu üzere koşucularda da ortaya çıkan birtakım rahatsızlıklar birden çok faktöre bağlıdır. Koşulan yer, beslenme, su kaybı, konsantrasyon, spora bedenin hazırlanması (ısınma-germe-aktivite-soğuma-tekrar germe) üzere faktörlerin hepsi spordan elde edeceğimiz faydayı ya da ziyan görmeyi etkileyebilir. Bununla birlikte canlıların pek birçoklarının doğal bir aktivitesi olan koşmanın potansiyel ziyanlarının çok büyük bir kısmının önlenmesi mümkündür” dedi.
“ÖN ÇAPRAZ BAĞ YARALANMASI, MESLEĞİN SONLANMASINA NEDEN OLUR”
Bu bilginin geçmişte yanlışsız olduğunu söyleyen Bombacı, “Ön çapraz bağ (ÖÇB) diz bölgesinin önemli yaralanmalarından birisidir. Günümüzde ÖÇB ameliyatları gelişen teknoloji ve teknikler sayesinde çok daha başarılı sonuçlar vermektedir. Lakin ameliyat sonrası spora dönüş sürecini bağın uygunlaşması ile ilgili biyolojik bir süreç olduğu için aşikâr mühletlerin altına indirmek çok mümkün değildir. Bununla birlikte yeterli bir rehabilitasyon süreci ile ÖÇB rekonstrüksiyonu yapılan hastalarda yaklaşık yüzde 70-80 oranında spora dönüş, yüzde 50 oranında ameliyat öncesi performansı yakalamak mümkündür” açıklamasında bulundu.
“NE KADAR ÇOK İDMAN YAPILIRSA SONUÇ O KADAR UYGUN OLUR”
Prof. Dr. Hasan Bombacı adaleleri güçlendirme antrenmanlarının 2 türlü olacağını belirterek şu bilgileri verdi:
“Bu idmanların yapılışı da sonuçları da farklıdır. Birincisi adalenin gücünü ve hacmini artıran egzersizlerdir. Bu idman tekniğinde idman gitgide artan dirence karşı yapılır. Bu esnada adalenin aerobik sistemle güç üretme kapasite gitgide azalır ve anaerobik sistem devreye girer. Adalede yorgunluk ortaya çıkar ve ortama salınan birtakım unsurlar ağrıya sebep olur.
Bu sırada örneğin ağır kaldırma üzere idmanlarda devreye giren adaptasyon sistemleri adalede hem hacim hem de güç artışına sebep olur. İkinci yolda ise daha çok adalenin dayanıklılığı artar. Burada adale içinde güç üreten motor üniteler artmaz daha fazla tıpkı istikamette hareket eden adalelerin aktivasyonu artar. Bu durumda hacmi çok artmayan adalenin dayanıklılığı artar. Güçlendirme idmanlarında ölçünün yanında teknik de kıymetli bir yer fiyat.”
“EN GERÇEK YOL ISI UYGULAMAK”
“Ani gelişen bir yaralanmada gelişen doku hasarı yaralanmanın şiddetine nazaran kimi vakit kanamaya lakin çabucak her vakit lokal ödeme sebep olur” diyen Bombacı, kanama meydana gelen durumlarda hasarlı bölgede kanamanın sınırlanması için damarların büzülerek (vazokonstrüksiyon) reaksiyon göstereceğini lisana getirdi.
Prof. Dr. Bombacı, “Takiben kanamayı durdurmaya yarayan başka sistemler devreye girer. Bunu izleyen saatler içerisinde o bölgedeki oksijen azlığına reaksiyon olarak damarlarda genişleme ve damar geçirgenliğinde artma meydana gelir bu da ödemin artması manasına gelir” diyerek şunları da ekledi:
“Eğer yaralanmanın başlarında sıcak uygulanırsa damarların genişlemesine bağlı olarak hasarlı bölgede kanama ve ödem artar. Bu da istenmeyen bir durumdur. Bunun yerine hasarlı bölgeye uygun ölçüde basınçla soğuk uygulanması gerekir.”
“EGZERSİZDEN YARAR SAĞLAMAK İÇİN KESİNLİKLE ACI OLMALIDIR”
Bu bilginin de her vakit yanlışsız olmadığının altını çizen Prof. Dr. Hasan Bombacı, antrenman yaparken duyulan acının en kıymetli nedeninin adalenin kasılması sırasında ortaya çıkan laktik asidin yarattığı irritasyon olduğu bilgisini verdi.
Bunun bilhassa tartı kaldırmak üzere yüksek dirence karşı yapılan antrenmanlarda bariz olduğunu söyleyen Prof. Dr. Bombacı, “Bunun nedeni adalenin kapasitesinin en çok kullanıldığı durumlarda adale içinde güç üretme sistemi ‘aerobik yol’dan ‘anaerobik yol’a geçmesidir. Bu sonlara kadar zorlama, kas hücrelerinin hem hacminin artması hem de sayılarının artması için gereklidir. Fakat adalelerin azamî kuvvetin altında çalıştığı dayanıklılık antrenmanlarında bu durum ortaya çıksa da daha hafif derecededir. Bir öbür idman çeşidi olan germe idmanlarında de idmanın yarattığı acı, idmanın başlarında hissedilir fakat daha kısa sürelidir” dedi.
“ÇIKIK BİR PARMAĞIN GÜZELLEŞMESİ KIRIK OLANDAN DAHA UZUN SÜRER”
Parmak çıkıklarının tedavi yaklaşımının el ya da ayağa nazaran farklılıklar göstereceğine dikkat çeken Prof. Dr. Hasan Bombacı, “Daha sık görülen el kırık ve çıkıklarından bahsedecek olursak elin kompleks yapısına ve oluşacak hasarın çeşitliliğine bağlı olarak çok farklı sonuçların ortaya çıkabileceğini söylemek yanlış olmaz” diyerek gerek kırık gerekse çıkıklar da konservatif tedavi olarak anılan cerrahi dışı tedaviler uygulanabileceği üzere kırık ve çıkığın yerine ve biçimine bağlı olarak çok çeşitli cerrahi süreçler de uygulamanın gerekebileceğine vurgu yaptı.
Bombacı kırık ve çıkığın yeri ve biçimine nazaran düzgünleşme sürecinin her iki yaralanmada da çok değişkenlik gösterebileceğini kelamlarına ekledi.
“AYAK BİLEĞİ BURKULMASI, AYAK BİLEĞİ KIRIĞINDAN DAHA KÖTÜDÜR”
Ayak bileği burkulmasının günlük hayatta çok sık meydana gelen bir yaralanma olduğunu ve ‘ayak bileği burkulması’ dendiğinde ayak bileği ekleminde ortaya çıkan bağ yaralanmalarının akla geldiğini söz eden Prof. Dr. Hasan Bombacı şunları da aktardı:
“Buna çok sık olmamakla bir arada küçük kırıklar da eşlik edebilir. Kırık olmadıkça birinci kere olan ayak bileği burkulmasının (bağ yaralanmasının) tedavisi, bağ hasarının derecesine nazaran değişen müddetlerde, çoğunlukla da özel dizayn edilmiş ortezlerle tespittir. Ayak bileği kırıkları da aslında temelde ayak bileğinin olağandışı yük altında kalması ile oluşur. Fakat bu durumda ayak bileğini oluşturan bir ya da birden fazla kemikte kırıklar oluşur. Tedavisinde ise büyük bir çoğunlukla ameliyat gerekir. Bazen bu kırıklara kıkırdak hasarları da eşlik edebilir. Münasebetiyle sonuçları daha öngörülemezdir ve risk taşır.”
“ERGENLERDE YÜK KALDIRMA ANTRENMANLARI, BÜYÜMEYİ GERİLETİR”
Bu bilginin de her vakit gerçek olmadığının altını çizen Prof. Dr. Hasan Bombacı, ergenlik öncesi çocuklarda adale hacmi ve adalelerin oksijen yakma kapasitesinin erişkinlere nazaran daha az olduğunu hatırlatarak “Bu adalelerin daha az güç üretmesine sebep olur. Münasebetiyle çocuklar daha çabuk yorulurlar. Adalelerin erken yorulması da dolaylı olarak eklemlere ve uzun kemiklerin uçlarında yer alan büyüme plaklarına fazla yük binmesi demektir. Bu büyüme kıkırdağının yaralanmasına taban hazırlar. Lakin son vakitlerde yapılan araştırmalar çocuklarda güzel düzenlenmiş ve vakte yayılmış (8-12 hafta) idman programları ile büyüme plaklarında oluşabilecek risklerin en aza indirilebileceğini göstermektedir. Çocukların yaptığı güçlendirme idmanlarında daha düşük dirence karşı daha çok tekrarla yapılan antrenmanlar daha uygundur” dedi.