Yorgunluk kişinin bir iş yaparken fizikî yahut ruhsal manada kâfi enerjiyi bulamadığı durumlar halinde tanımlanır. Akşam erken yatılmasına karşın sabah yataktan kalkıldığı andan itibaren, öğleye gerçek tüm gücün tüketilmesi de yorgunluk olarak tanım edilebilir. Yorgunluğunda ruhsal, fizikî ve kronik yorgunluk halinde çeşitleri bulunmaktadır.
Ekseriyetle mevsim geçişlerinde yorgunluk hissi kendini daha fazla aşikâr eder ve yorgunluğa ek olarak uykusuzluk, bedende karıncalanma, güçsüzlük ve güç eksikliği üzere durumlar eşlik eder. Kronik yorgunluk kişinin fizikî aktivitelerini etkileyebileceği üzere birebir vakitte ruhsal olarak da tehdit oluşturmaktadır.
Ağır tempolu bir günün akabinde gelen yorgunluk olağan olarak kabul edilebilir. Ama bu yorgunluk dinlenmenize karşın geçmiyorsa ve daima olarak tekrarlıyorsa kesinlikle bir doktora görünmenizde yarar vardır. Bilhassa geçmeyen yorgunlukların mühleti çok değerlidir. Şayet 6 aydan uzun süren bir yorgunluğa sahipseniz muhtemelen kronik yorgunlukla karşı karşıyasınız demektir.
Yorgunluk Sendromu Nedir?
Yorgunluk sendromu şu anda araştırmacılar tarafından, etkilenenlerin kronik yorgunluk ve bitkinlikten muzdarip olduğu çok sistemli bir hastalık olarak ele alınmaktadır. Hastalıkta bağışıklık sisteminin, hudut sisteminin ve güç metabolizmasının bozulduğuna ve bedenin olağan formda çalışmak için kâfi güce sahip olmadığına inanılmaktadır.
Sendrom bir müddettir bilinmesine karşın, karmaşık ilgiler ve meçhul tetikleyiciler nedeniyle gereğince araştırılmamıştır. Sendrom geçmişte “kronik yorgunluk sendromu” olarak da biliniyordu. Bugün, Miyaljik Ensefalomiyelit/Kronik Yorgunluk Sendromu için ME/CFS kısaltması araştırma topluluğunda yerleşmiştir. Tipik semptomlar şunları içerir:
- Bitkinlik ve yorgunluk
- Uyku bozuklukları
- Kas ağrıları
- Baş ağrısı
- Eklem ağrısı
- Konsantre olma yeteneğinin bozulması
- Algı bozuklukları
- Söz bulma bozuklukları
- Baş dönmesi
Yorgunluk sendromunu tetikleyebilecek 5 neden
Muhtemelen yorgunluk sendromunun gelişimi için tek bir tetikleyici yoktur. Bilim adamları, yorgunluk sendromunun ortaya çıkmasına neden olan kesin temasları belirlemek için hâlâ araştırmaları sürdürüyorlar.
Bununla birlikte, araştırmacılar şu anda ME/CFS’nin, hastalığı tetiklemek için birçok farklı faktörün etkileşime girdiği çok faktörlü bir olay olduğunu varsayıyorlar. Hormonal dengesizlikler, merkezi hudut sistemi hastalıkları ve otoimmün hastalıklar ME/CFS’yi yani kronik yorgunluk sendromunu tetikleyebilir.
Lakin yorgunluk sendromu diğer bir hastalığın seyrinde de gelişebilir yahut hastalıktan sonra kendini gösterebilir. Bu tıp nedenler şunlar olabilir:
1. Anemi
Anemide, kan serumunda kâfi kırmızı kan hücresi yoktur. Bu büyük bir problemdir zira kırmızı kan hücreleri oksijenin akciğerlerden beden hücrelerine taşınmasından sorumludur. Kanımıza rengini veren kırmızı kan pigmenti olan hemoglobin, akciğerlerdeki oksijeni emer ve bedendeki her hücreye taşır. Kâfi kırmızı kan hücresi olmadan hücreler kâfi oksijen alamazlar. Yorgunluk, düşük performans ve bitkinlik üzere tipik yorgunluk sendromu belirtileri ortaya çıkar.
2. Viral enfeksiyonlar
Şiddetli bağışıklık reaksiyonlarına yol açan viral enfeksiyonlar, sırf ME/CFS belirtileri ile ilişkilendirilemez, birebir vakitte ikincil bir hastalık olan yorgunluk sendromunu da tetikleyebilir. Örneğin, birçok hasta, şiddetli bir gripten kurtulduktan sonra ME/CFS’nin tipik semptomlarını birinci kere fark ettiklerini bildirmektedir. Bu bağlamda glandüler ateşten sıklıkla bahsedilir. Epstein-Barr virüsü tarafından tetiklenir, damlacık enfeksiyonu yoluyla bulaşıcıdır ve şişmiş lenf düğümleri, ateş, soğuk ve ayrıyeten besbelli yorgunluk, bitkinlik, halsizlik, iştahsızlık ve düşük performans ile grip gibisi semptomlara neden olur. Bu son semptomlar, glandüler ateşin üstesinden gelindikten sonra bile devam edebilir ve yorgunluk sendromuna yol açabilir.
3. Kanserler
Kanserin bir sonucu yahut eşlik eden hastalığı olarak görülen yorgunluk sendromu da sıklıkla gözlenen bir nedendir. Kanser hastalıkları bazen yalnızca bağışıklık sistemi üzerinde değil, hudut sistemi ve hormon istikrarı üzerinde de güçlü bir tesire sahiptir. Kimi kanser cinsleri, kana geçen ve güç metabolizmasında değişikliklere yol açabilen kendi hormon gibisi unsurlarını üretir. Yorgunluk ve bitkinlik, tümörlerin direkt bir sonucudur. Kanser tedavisi de yorgunluk semptomlarına yol açar. Cerrahi müdahaleler, radyoterapi yahut kemoterapi, bağışıklık sistemi üzerinde ağır bir yük oluşturur.
4. Uzun-Covid
Covid-19 etkilenenlerden kimileri, iyileşmelerinden aylar sonra hala nefes darlığı, koku alma duyusunda bozulma yahut konsantrasyon ve hafıza bozukluğu üzere semptomlardan muzdariptir. Bazen yalnızca bir Covid-19 enfeksiyonundan sonra geç ortaya çıkan bu uzun vadeli semptomlar, Uzun-Covid olarak tanımlanıyor. Artık Corona’dan etkilenen yaklaşık on bireyden birinin daha sonra Uzun-Covid’den muzdarip olacağı varsayılıyor. Yorgunluk Sendromu, Uzun-Covid’in daha yaygın sonuçlarından biridir. İzafi olarak hafif seyreden yahut asemptomatik olan şahıslarda bile korona hastalığının bir sonucu olarak yorgunluk sendromu gelişebilir. Kronik yorgunluk, bitkinlik ve performans düşüklüğünün ne kadar sürdüğü bireyden bireye değişir.
5. Yetersiz beslenme ve besin eksiklikleri
Bedenimiz kâfi besin, vitamin ve minerallere sahip değilse metabolik süreçler düzgün çalışamaz. Bilhassa tek taraflı beslenme, yetersiz beslenme ve yetersiz beslenme durumunda güç üretimi bozulur. Örneğin çok ve çok sıhhatsiz bir diyetin kesimi olarak günde 500 kaloriden daha az kalori tüketen beşerler süratle yorulabilir. Mümkün olduğunca çok meyve, zerzevat ve işlenmemiş besinlerden oluşan istikrarlı bir beslenme bedenin güç istikrarı için son derece değerlidir.
Semptomların tedavisi
Yorgunluk sendromundaki fizikî tetikleyiciler, nedenler ve bağışıklık yansıları ortasındaki karmaşık alakalar bilimde şimdi tam olarak anlaşılmadığından, sendromun kendisini tedavi etmenin bir yolu yoktur. Bununla birlikte, etkilenenlerde bir yahut daha fazla kesin neden tespit edilirse, tedavi edilebilirler. Nedeni tedavi ederek, tipik ME/CFS yani kronik yorgunluk sendromu semptomları daha hafifletilebilir.