Kaşkay Türkleri genel olarakİran’ın; Fars, Kohgiluye ve Buyer Ahmed, İsfahan, Çeharmahal-Bahtiyari ve Buşehr eyaletlerindeki yaylalarda yaşıyor. Geçimlerini yüklü olarak hayvancılık ve dokumadan sağlıyor.
İran idaresinin vakit içerisinde Kaşkay Türklerini kentlere yayma ve Türk kültüründen ayırma eforları tam olarak sonuçsuz kaldı. Ülkedeki Kaşkay Türklerinin nüfusu resmi olmayan araştırmalara nazaran 2 milyonu aşıyor. Birçoğu kentlerde yaşamasına karşın nüfusun hala yüzde 10’u göçebelik kültürünü sürdürüyor.
İran’ın güneyinde Şiraz kentinin yaylalarında göçebe bir hayat yaşayan Kaşkay Türkleri, mart ve ekim aylarında olmak üzere yılda iki sefer göç ediyor. Yazın Şiraz’ın yaylalarında yaşayan Kaşkay Türkleri, kışı da Basra Körfezi kıyısındaki ovalarda geçiriyor.
Türklerin Oğuz uzunluğundan olan Kaşkaylar, Türk gelenek ve göreneklerini bugüne kadar en âlâ biçimde koruma edebildi. Kimi periyotlarda İran’ın iç siyasetinde de kelam sahibi olan Kaşkaylar, bu nedenle Tahran idaresi için “potansiyel tehlike” olarak görüldü. Konar-göçer geleneğini sürdürmeleri sebebiyle asimile edilemeyen Kaşkaylar, son yıllarda artan çeşitli baskılarla yerleşik hayatı kabule zorlanıyor.
İran hukuk sistemine nazaran meralar ve orman toprakları devlete ilişkin kabul edildiği için ihtilalden evvel bölgedeki Kaşkay Türklerine verilen “Pervane Çera” isimli malikiyet evrakları kâfi yasal evrak olarak kabul edilmiyor. Bununla birlikte bilhassa Fars ve İsfahan eyaleti etrafındaki meralar ve verimli topraklar, yasal dokümanlara nazaran yüzlerce yıldır Kaşkaylara ilişkin bulunsa da son yıllarda bu yerlerin ruhsatlarının Tarım Bakanlığına bağlı Doğal Kaynaklar ve Havza İdare Tertibi tarafından yenilenmemesi Kaşkayları mağdur etmiş durumda.
BARINAKLARI VE GÖÇEBE MESKENLERİ YIKILDI
Lokal kaynaklardan alınan bilgiye nazaran, Kaşkay Türklerinin İsfahan eyaletine bağlı Padena kırsalındaki barınakları ve göçebe konutları “izinsiz” olduğu mazeretiyle ramazan ayında Ulusal Kaynaklar Kurumunca yıkıldı. Mevzuyu gündeme getiren Semirom kenti Milletvekili Kaşkay Türkü Esger Selimi, 18 Nisan’da Mecliste yaptığı konuşmada, “Ramazan ayı boyunca Semirom kentinde Kaşkaylara ilişkin barınakların ve göçebe konutlarının evvelce haber dahi verilmeden yıkılmasına şahit olduk” dedi.
Kelam konusu meskenlerin yıkılmasının göçebe Kaşkay Türklerinin hayatını zorlaştırdığına dikkati çeken Selimi, “Göçebelerin barınma gereksinimi doğum dokümanı üzeredir ve barınaksız ömürleri kabul edilemez” tabirlerini kullandı.
KAŞKAY TÜRKLERİNE TAŞLI VE SOPALI ATAK
Bunun akabinde 28 Nisan’da Fars eyaletine bağlı Meymend ilçesindeki Emirsalar köyü yakınlarında göçebe Kaşkay Türkleri, kimliği belirlenemeyen bir kümenin taşlı ve sopalı saldırısına maksat oldu. Hücumda 19 yaşındaki Kaşkay Türkü Ali Haydari Tevelleli hayatını kaybetti. Birtakım bölgelerde çeşitli baskılarla Kaşkay Türklerinin cet topraklarından çıkarılmaya çalışıldığını, kimi bölgelerde de göç yollarının engellendiğini söyledi.
“KAŞKAYLARIN GÖÇ YOLLARI KAPANMIŞ DURUMDA”
Şah periyodundan başlayarak Kaşkay Türklerinin bulunduğu bölgelerde demografinin değişmeye başladığını aktaran Hazreti, “Özellikle Gençsaran kentinde Şah periyodundaki evraklara nazaran, yüzde 85 olan Kaşkay nüfusu şu anda yüzde 40’a kadar düşmüş durumda.” dedi.
Hazreti, Kaşkay nüfusunun ağır olduğu Firuzabad kenti etrafına de son yıllarda Fars kökenli vatandaşların yerleştirildiğini söz etti.
Bölgedeki demografik yapının değiştirilmeye çalışıldığını söyleyen Hazreti, bunun yanı sıra Kaşkay Türklerini kültürlerinden koparmak için göç yollarının engellendiğine işaret ederek, “Bugün Firuzabad’ın etrafına Fars kökenli vatandaşların yerleştirilmesiyle Kaşkayların göç yolları kapanmış durumdadır” diye konuştu.