Global iklim değişikliğiyle sık görülen ani, lokal ve şiddetli yağışların yol açtığı sel ve heyelanlarla boğuşan Doğu Karadeniz’de; son 50 yıllık yağış ölçüsü, Türkiye ortalamasının 2 katının üzerinde 1270 milimetre olarak kayıtlara geçti. Türkiye genelinde ise 50 yıllık yağış ölçüsü ortalaması 577 milimetrede kaldı. Ağır yağış nedeniyle toprak çok süratli su doygunluğuna ulaşırken, bölgenin eğimli ve engebeli arazi yapısı sel ve heyelanlara yol açıyor. Tahlil içinse uzmanlar, biyomühendislik sistemlerin kullanıldığı su idaresini öneriyor.
‘SUYUN FAZLALIĞI TEHDİT OLUŞTURMAMALI’
Doğu Karadeniz’e Türkiye ortalamasının 2 katı yağış düştüğünü belirten RTEÜ Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi, Ekoloji ve Ekosistem Uzmanı Prof. Dr. Turan Yüksek, “Türkiye genelinde 1950- 2020 yılı yıllık toplam yağışını baz aldığımız vakit, yaklaşık 643 milimetrelik bir yağışımız var. Son 50 yıla baktığımız vakit, bu yağışımız 577 milimetreye denk geliyor. Türkiye’deki ortalama pahalara nazaran bütün yağış, yüzeysel akışa geçse 577 ile 643 milimetrelik bir yağışa denk geliyor. Yalnızca Kuzeydoğu Karadeniz çanağında ve bilhassa Rize’de yıllık akışa geçen su ölçüsü 1270 milimetre. Türkiye’nin yüzeyindeki bütün yağışın 2 katı kadar. Kuzeydoğu Karadeniz çanağında ve bilhassa Giresun, Artvin Borçka, Kemalpaşa ortasındaki bu bölgede, o denli bir su idaresi planlaması yapmamız gerekiyor ki; suyun fazlalığı ekosistem üzerinde tehdit oluşturmamalı. Bu çanakta yapılacak su idaresinde; suyun fazlalığı dikkate alınarak toprağın, bitkinin ve canlıların gereksiniminden fazla olan ve heyelan oluşturabilecek su düzeyinin, kesinlikle uygulanacak biyomühendislik tekniklerle topraktan sağlam derelere, derelerden de denizlere ulaştırılması gerekiyor. Suyun hidrolik döngüsünün hakikat biçimde sürdürülmesi gerekiyor” dedi.
‘FAZLA SULAR DERELERE, DENİZLERE KAVUŞMALI’
Bilhassa Rize’de heyelan hassaslığının yüksek olduğunu belirten Prof. Dr. Yüksek, “Yağışlar ile bu hassaslık daha da hassas bir noktaya geliyor. Çok yanlış arazi uygulamaları ile yerlerde tahribatlar meydana getiriyoruz. Rize’de heyelanın olmadığı gün aslında ‘Allah’a şükretmek gerekiyor’ diye düşünüyorum. Su idaresinden kastımız şu; nasıl ki bir meskenin içerisinde mutfaktaki, banyodaki suyun masraflarını yapıyorsak, daireden apartmana, apartmandan kent taşıma noktasında bir temas yapıyorsak, tabiatta da emsal biçimde su idaresinin yapılması gerekiyor. Yamaç üzerindeki fazla suların kesinlikle yapılacak drenajlarla sağlam derelere, derelerden de ana derelere ve denizlere kavuşması gerekiyor. Bütününde de mühendislik kurallarına uygun olarak hareket etmeliyiz. Kanal açacağımız vakit, kesinlikle hacimlerinin mühendislik kurallarına nazaran yapılması gerekiyor. Kanalla birlikte uyguladığımız istinat duvarımız varsa; bunların işlevsel bedeli dikkate alınarak planlanması gerekiyor” diye konuştu.
‘KAR YAĞIŞI DA DİKKATE ALINMALI’
Karadeniz Bölgesi’nde en büyük badirelerden birisinin dağınık yerleşim olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Yüksek, “Dağınık yerleşiminden ötürü suların büyük çoğunluğunun bahçelere kaçma mümkünlüğü yüksek. Bütün bunların kesinlikle toplanarak, ekosistemde ziyan oluşturmayacak formda meskenlerin drenajını yapmamız gerekiyor. Bu halde lakin suyu hakikat idare biçimine dahil edebiliriz. Karı da dikkate almamız gerekiyor. Yüksek rakımlardaki karın su muadilinin ne kadar güçlü bir su potansiyeli taşıdığını bilmemiz ve ona nazaran karın erimesiyle birlikte oluşturabilecek riskleri dikkate alarak suyun planlamasını yapmamız gerekiyor” tabirlerini kullandı. 