Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan rapora nazaran enflasyondaki en bariz artış başta besin olmak üzere, güç ve hizmet kümelerinde görüldüğü için taze meyve ve zerzevat fiyatlarında bu periyotta yüksek artış gözlenmiş ve bu durum lokanta ve otel fiyatlarına yansıtılmış. TCMB’nin güç ve emtia fiyatlarına dikkat çektiği raporunda şu bilgilere yer verildi:
“Tüketici fiyatları Nisan ayında yüzde 7,25 oranında artmış, yıllık enflasyon 8,83 puan yükselişle yüzde 69,97 olarak gerçekleşmiştir. Milletlerarası emtia fiyatları ile tedarik problemleri tüketici fiyatları üzerinde baskı oluşturmaya devam etmiştir. Bu devirde, tüketici yıllık enflasyonundaki artış alt kümeler geneline yayılırken bu gelişmeye en besbelli katkı başta besin olmak üzere güç ve hizmet kümelerinden gelmiştir. Besin kümesinde yıllık enflasyondaki yükseliş alt kalemler genelinde devam etmiş, bir evvelki ay yataya yakın seyreden taze meyve ve zerzevat fiyatları bu periyotta yüksek artış sergilemiştir. Güç enflasyonu, doğal gaz ve şebeke suyu üzere yönetilen/yönlendirilen kalemlerdeki gelişmeler öncülüğünde değerli ölçüde artış kaydetmiştir. Bu devirde, hizmet kümesinde yıllık enflasyon alt kümeler genelinde artmış, güç ve besin fiyatlarındaki görünüme paralel olarak ulaştırma ve lokanta-otel öne çıkan kümeler olmaya devam etmiştir. Temel mal kümesinde yıllık enflasyon sağlam mallarda yükselirken öteki alt kümelerde gerilemiştir. Muhakkak eserlere uygulanan KDV indiriminin fiyatlara yansıdığı gözlenmiş, bu gelişme öbür temel mal kümesinde fiyatları olumlu etkilemiştir. Memleketler arası emtia fiyatlarında devam eden yüksek seyir, yurt içi güç fiyatlarındaki artışlar ve tedarik zincirlerindeki aksamalar sonucunda üretici fiyatlarındaki yükseliş sürmüştür. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları artmaya devam etmiştir.”
DEĞERLENDİRMELER
Nisan ayında tüketici fiyatları yüzde 7,25 oranında yükselmiş ve yıllık enflasyon 8,83 puan artarak yüzde 69,97 olmuştur. Bu periyotta B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 5,86 ve 3,98 puan artarak yüzde 57,20 ve yüzde 52,37 olarak gerçekleşmiştir.
Alt kümelerin yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir evvelki aya nazaran besin, güç, hizmet, temel mal ve alkol-tütün ile altın kümelerinin katkıları sırasıyla 4,65; 1,62; 1,48; 0,91 ve 0,17 puan artmıştır.
Mevsimsellikten arındırılmış datalarla incelendiğinde, aylık artış evvelki aya kıyasla B endeksinde yükselirken, C endeksinde bir ölçü düşüş kaydetmiştir. Aylık fiyat artışları, B endeksini oluşturan hizmet ve işlenmiş besin kümelerinde yükselirken, temel mal kümesinde bir ölçü yavaşlamıştır.
Hizmet fiyatları Nisan ayında yüzde 4,74 oranında yükselmiş, küme yıllık enflasyonu 5,46 puan artışla yüzde 42,18 düzeyine ulaşmıştır. Yıllık enflasyon tüm alt kümelerde yükselirken, ulaştırma hizmetleri ve lokantaotel kümesindeki artışlar daha besbelli olmuştur. Akaryakıt fiyatlarındaki birikimli artışlar ulaştırma hizmetlerindeki görünümü olumsuz etkilemeye devam etmiş, fiyatların yüzde 11,35 oranında artmasıyla küme yıllık enflasyonu yüzde 78,00 oranına yükselmiştir. Ulaştırma kümesinde gerek kentler ortası gerekse kent içi yolcu nakliyatında yüksek oranda artışlar gözlenmiştir. Girdi maliyetlerinin olumsuz etkilediği bir öteki kesim lokanta-otel olmuş, yemek hizmetleri öncülüğünde fiyatların yüzde 6,95 artmasıyla küme yıllık enflasyonu yüzde 69,26 olarak gerçekleşmiştir. Mevsimsel tesirlerden arındırılmış bilgilerle incelendiğinde, kirada aylık artışların yatay seyrini Nisan ayında koruduğu gözlenmiştir. Temel mal yıllık enflasyonu Nisan ayında 2,39 puanlık yükselişle yüzde 61,58 düzeyine ulaşmıştır. Bu devirde, yıllık enflasyon güçlü mal kümesinde yükselirken, öteki alt kümelerde gerilemiştir.
Güçlü mal fiyatları (altın hariç) Nisan ayında yüzde 5,11 oranında artmış, bu gelişmede mobilya fiyatları yüzde 12,18 oranında artışla öne çıkarken, araba (yüzde 4,12) ve beyaz eşya (yüzde 4,22) fiyatlarında da yükseliş kaydedilmiştir. Bu gelişmelerle sağlam tüketim mallarında yıllık enflasyon yüzde 74,62 düzeyine ulaşmıştır. Öbür temel mal kümesinde, konutun bakım-onarımı, eğlence-kültür ve konut ile ilgili eserlerdeki fiyat artışları öne çıkarken, temel hijyen eserlerinde KDV oranının yüzde 18’den yüzde 8’e düşürülmesi küme enflasyonunu sınırlamıştır. Giysi ve ayakkabı kümesinde aylık fiyat artışı (yüzde 7,02) bir evvelki yılın bir ölçü altında gerçekleşmiş, yıllık enflasyon Nisan ayında 0,79 puan düşüşle yüzde 25,75 olmuştur. Güç fiyatları Nisan ayında yüzde 7,62 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 15,26 puanlık yükselişle yüzde 118,20 olmuştur.
Yönetilen ve yönlendirilen kalemlerden doğal gaz ve şebeke suyu fiyatları sırasıyla yüzde 27,92 ve 14,22 oranlarında yükselerek bu gelişmede temel belirleyici olmuştur. Bu periyotta akaryakıt, katı yakıt ve tüp gaz fiyatlarındaki artışlar devam etmiştir. Besin ve alkolsüz içecek fiyatları Nisan ayında yüzde 13,38 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 18,77 puan yükselerek yüzde 89,10 düzeyine ulaşmıştır. Milletlerarası ziraî emtia fiyatlarındaki yüksek düzeyler, olumsuz hava şartları ve artan girdi maliyetleri bölüm üzerinde baskı oluşturmuştur. Bu gelişmeler sonucunda genele yayılan fiyat artışları gerçekleşirken yıllık enflasyon işlenmemiş besinde yüzde 100,67, işlenmiş besinde yüzde 78,09 olmuştur.
Mevsimsellikten arındırılmış datalar, işlenmemiş besinde taze meyve ve zerzevat fiyatlarının değerli ölçüde arttığına işaret etmiştir. Başka işlenmemiş besin alt kümesinde, yem fiyatlarından olumsuz etkilenen kırmızı ve beyaz et, referans fiyat düzenlemesinin etkilediği sütün yanı sıra patates ve pirinç yüksek fiyat artışlarıyla öne çıkmıştır. İşlenmemiş besin kalemlerindeki yüksek fiyat artışları irtibatlı işlenmiş besin kalemlerini de olumsuz etkilemiştir. Bu kümede, ekmek ve tahıllar kaleminde fiyatların yüzde 6,30 oranında artmasıyla alt kalem yıllık enflasyonu yüzde 85,81 olmuştur. Başka işlenmiş besin kalemleri ortasında peynir ve öbür süt eserleri, şeker ve şekerle kontaklı eserler, katı ve sıvı yağlar, alkolsüz içecekler ve et eserlerindeki yüksek fiyat artışları dikkat çekmiştir. Alkollü içecekler ve tütün eserleri fiyatları Nisan ayında yüzde 4,02 oranında artmış, yıllık enflasyon yüzde 56,38 düzeyine yükselmiştir. Bu gelişmede, Mart ayında sigara fiyatlarında üretici firmalar kaynaklı yapılan artışın sarkan tesirleri izlenmiştir. Yurt içi üretici fiyatları Nisan ayında yüzde 7,67 oranında artmış, yıllık enflasyon 6,85 puan yükselişle yüzde 121,82 olmuştur. Emtia fiyatlarındaki yüksek düzeyler, tedarik zincirlerindeki aksaklıklar ve yurt içi güç maliyetlerindeki artışlar üretici fiyatlarını olumsuz etkilemeye devam etmiştir. Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, yıllık enflasyon orta mallarında yataya yakın seyrederken öbür alt kümelerde yükselmiştir.
Fiyat artışları alt kalemler geneline yayılırken, kömür ve linyit, ham petrol-doğal gaz, su ve suyun arıtılması, elektrik, inşaat kesimi ile kontaklı olan metalik olmayan mineral eserler, besin eserleri, basım-kayıt hizmetleri ile mobilya ve ağaç eserlerindeki artışlar öne çıkmıştır.”