Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) nazaran fiyatı en fazla artan eserlerden biri kağıt. TÜİK’e nazaran yıllık artışı yüzde 256’yı bulan kâğıtın tonu piyasada geçen yıl mart ayında 5 bin lirayken bu yıl 25 bin liraya ulaştı. Kâğıtta dışa bağımlı olan Türkiye’de yayıncılık bölümünde büyük bir kriz yaşanıyor. 2022’nin birinci iki ayında bandrol verilen kitap sayısı evvelki yıla nazaran yüzde 14.53 düştü.
Türkiye, 2005’te özelleştirilen kâğıt fabrikaları nedeniyle kâğıtta yüzde 90 dışa bağımlı hale geldi. Dünyada yaşanan arz kriziyle dolar bazlı fiyatlar artarken döviz kurlarındaki yükselme de iç piyasada fiyatları patlattı. İflas etmemeye direndiklerini söyleyen dal temsilcileri KDV’nin kaldırılmasını ve yerli kâğıt sanayisinin tekrar canlandırılmasını talep ediyorlar.
“FİYATLAR YOLDA ZAMLANIYOR”
Hammadde fiyatlarının haftalık zamlandığını söyleyen Türkiye Yayıncılar Birliği İdare Şurası Lideri Kenan Kocatürk, yüzde 400’leri bulan artışlara rağmen eski ktiapların yüzde 50-60 yeni basımların ise yüzde 100 zamlandığını belirtti. Nisan ayında tarihin en makûs satış sayılarını gördüklerini söyleyen Kocatürk, şunları söyledi:
“Satışlar dörtte teğe düştü. İnsanların alım gücü ve öncelikleri malum. Bunları bilerek fiyat vermeye çalışıyoruz lakin olmuyor. Elimiz titreyerek fiyat belirliyoruz. Evvelden bir ay sonraki fiyatı bilemiyorduk, artık bir hafta sonraki fiyat değişiyor. Bir gün sonraki fiyatın değişeceği günler de yakın. Kâğıt yüklü gemi Türkiye’ye gelene kadar fiyatı yüzde 25 zamlanıyor. Vadeli ödeme kalktı, peşin ödeseniz bile fiyat garantisi yok, limana gelince son fiyatı kabul etmeniz gerekiyor.”
MEB DE BASIMDA ZORLANIYOR
Bölümde kitap basmak da satmak da zorlaşırken bu zorluğun Ulusal Eğitim Bakanlığı’nı da (MEB) vurduğu belirtiliyor. Kocatürk, daldaki duyumlara nazaran Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın da ders kitapları bastırmada zorlandığını aktarıyor. Kocatürk, “MEB’e yardımcı kitaplar da dahil 100 bin ton kâğıt lazım lakin bulmak çok güç artık. Kesimden duyduğumuza nazaran MEB geçen günlerde yardımcı kitapların bir kısmı için ihale açmış ve fiyatı yüksek bulduğu için iptal etmiş. Sonra o fiyatın daha üstünde bir fiyatı kabul etmek zorunda kalmış. Ders kitaplarının vaktinde dağıtılıp dağıtılamayacağı bile yakın vakte kadar soru işaretiydi bölüm içinde. Şimdilik çözülmüş” diye konuştu.
Kocatürk, tahlil için AB ülkeleri dışından yapılan kâğıt ihracatına uygulanan yüzde 10’luk fonun kaldırılmasını isteyerek yerli kâğıt sanayisinin tekrar canlandırılması gerektiğini de vurguladı.
DEVLETE KİTAP BASAN ZİYANDA
İptal edilen ihalenin yenilendiğini doğrulayan Eğitim Yayıncıları Meslek Birliği İdare Konseyi Lideri Ali Can ise durumu şöyle anlattı:
“Devlet, kitapların yüzde 55’ini özel kesimden alıyor kalanlarını da kendisi bastırıyor. Devlet, kendi kitaplarını basmak için matbaacılara ihale açtı fakat fiyatı uygun bulmayıp iptal etti, sonra tekrar yaptı. İhalede devletin belirlediği maliyet 1.36 kuruştu fakat matbaacılar en düşük teklifi 1.45 kuruş olarak verdiler. Kabul edilmedi, iptal edildi. Sonra yeni ihale yapıldı ve verilen fiyat kabul edildi lakin bu fiyatın daha yüksek olduğu kestirim ediliyor.”
Maliyetler bu türlü artmaya devam ederse MEB’in de kitap bastıracak yayıncı ve matbaa bulamayacağını söyleyen Can, “Biz zati 2-3 yıldır ders kitaplarından para kazanamıyoruz. Geçen yıl ziyan ettik ders kitabı ihalesinde. Dolar çok oynadı zira. İhaleler nisan ayında yapılıyor biz şubatta kâğıtları alıyoruz. Haziranda bize, ihaledeki fiyatın yüzde 10-30 ortasını ödüyorlar avans olarak. Geriye kalanı da ekim ayının sonunda alınıyor. O ortada yalnızca kur farkı ve enflasyon farkı bile zararın büyüklüğünü gösteriyor” dedi.
“KİMSE ÜRETEMEZ”
Matbaaların dolar endeksli fiyat vermeye başladıklarını söyleyen Yayıncılar Kooperatifi İdare Konseyi Lideri Elif Akkaya ise, bu krizin hem MEB’i hem de Kültür Bakanlığını’da vuracağını belirtti. Akkaya, “Fiyat verilemez duruma gelindi. Maliyet aşikâr olmayan bir dalda kimse üretim yapamaz. Devletten de hiçbir halde yardım gelmiyor. Sonumuz hayra alamet değil, gerçekten” diye konuştu.