Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, “Anadolu’nun dört bir yanında bulunan ibadethanelerin, hürmetin ve kardeşliğin nişanesi olduğuna inandıklarını belirterek, “Surp Giragos Ermeni Kilisesi’nde yarın ayin gerçekleşecek olmasından, terörün maksadı olan bu yapının yine ibadete açılacak olmasından dolayı kilise cemaatinin heyecanını paylaştığımızı belirtmek isterim.” dedi.
Bakan Ersoy, Diyarbakır’ın Sur ilçesinde, PKK’lı teröristlerce 2015’te gerçekleştirilen hücumlarda ziyan gören, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca sağlanan kaynakla Vakıflar Genel Müdürlüğünün denetiminde restore edilen Surp Giragos Ermeni Kilisesi’nin açılış merasimine katıldı.
Merasimde konuşan Ersoy, Diyarbakır’ın farklı kültürlere, inançlara konut sahipliği yapmış, medeniyetlerin beşiği olan, ülkenin kadim kentlerinden biri olduğunu söyledi.
“Tarihi, kültürü, sanatı, doğal hoşlukları ve mimarisiyle de çok güçlü bir kentten kelam ediyoruz. Lakin Diyarbakır’ın en değerli özelliklerinden birisi de sokaklarında, meydanlarında çabucak hissedilen o derin hoşgörüsüdür.” diyen Ersoy, Diyarbakır’ın müsamahanın, kardeşliğin, farklı kültürlerin huzur içinde bir ortada yaşadığı kadim bir kent olduğunu bildirdi.
Ersoy, Diyarbakır’ın sahip olduğu tüm bu özellikleriyle bugün dünyanın en kıymetli tarihi kentleri olarak kabul edilen kentlerin de bir adım önünde olduğuna işaret ederek, “Bugün bilhassa Avrupa’da milyonlarca turistin gezip ziyaret ettiği, tarihi kentler olarak bilinen birçok kentin Diyarbakır kadar güçlü bir tarihi bulunmamaktadır. Bu kentler Diyarbakır kadar farklı kültürleri içerisinde barındırmamaktadır. Bugün Diyarbakır’ın tarihinden kelam ederken neredeyse insanlık tarihinden bahsediyoruz. Bu türlü kadim bir kente sahip olmak ülkemiz açısından çok fakat çok büyük bir zenginlik. Artık yapmamız gereken bu zenginliği üniversal bir kıymet haline getirecek her türlü çabayı göstermek olmalıdır.” diye konuştu.
“Bu kadim kenti tanıtmak ismine uğraş göstermek zorundayız”
“Dünyanın dört bir yanındaki insanların tarihi bir kent ziyaret etmek istediklerinde akıllarına birinci gelecek kentlerden birinin Diyarbakır olmasını daima birlikte, el birliğiyle sağlamalıyız. Diyarbakır’ı seven, Diyarbakır halkının refahını önemseyen, Diyarbakırlı çocukların geleceğe inançla bakmasını isteyen herkesin bu ortak maksat doğrultusunda kenetlenmesini, hiçbir mazeretin ardına saklanmadan, birlikte hareket etmesini sizlerden bekliyoruz. Diyarbakır’ı kültür, sanat, ve inanç turizminin merkezlerinden biri haline getirmek, turizm potansiyelini aktif bir formda yönetmek ve bu kadim kenti dünyanın dört bir yanında tanıtmak ismine elimizden gelen uğraşı göstermek zorundayız.” diyen Ersoy, merkezi hükümet ile mahallî idarelerin ahenk içerisinde yürüttükleri çalışmalarla Diyarbakır’da çok değerli çalışmaların hayata geçtiğini belirtti.
Ersoy, kentin hem bugününe hem de geleceğine yönelik çalışmalarda emeği geçenleri kutladı.
“İbadethanelerin, hürmetin ve aramızdaki kardeşliğin nişanesi olduğuna inanıyoruz”
Farklı kültür ve inançların bir ortada huzur içinde yaşadığı, özgürce ibadet edebildiği Diyarbakır’ın, birçok değerli yapıya da konut sahipliği yaptığına işaret eden Ersoy, bu yapılar ortasında Surp Giragos Ermeni ve Mar Petyun Keldani kiliselerinin de kıymetli bir yer tuttuğunu vurguladı.
Ersoy, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Kültürel mirasımızın değerli hazinelerinden olan bu iki yapı, maalesef geçtiğimiz yıllarda kentin huzur ve barışına gölge düşürmek isteyen terör kümeleri tarafından maksat alınarak tahrip edilmişti. Anadolu’nun dört bir yanında bulunan ibadethanelerin, hürmetin ve aramızdaki kardeşliğin nişanesi olduğuna inanıyoruz. Unutmamalıyız ki; ibadethanelere ve inançlara hürmet kadar bunların korunması da o kadar kıymetlidir ve biz bunu tıpkı vakitte kendi sorumluluğumuz olarak görmekteyiz. Bugün açılışını gerçekleştirdiğimiz Surp Giragos Ermeni ve Mar Petyun Keldani kiliselerinin onarımları da bu sorumluluk anlayışı çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Bu çerçevede Surp Giragos Ermeni kilisesinde yarın ayin gerçekleşecek olmasından, terörün maksadı olan bu yapının tekrar ibadete açılacak olmasından dolayı kilise cemaatinin heyecanını paylaştığımızı belirtmek isterim.”
“Önemli olan bu yapıların yaşamasını sağlamamız”
Orta Doğu’daki en büyük Ermeni Gregoryen kilisesi olan bu yapının yalnızca kentteki vatandaşlar açısından değil dünya kültürel mirası açısından da ne derece değerli bir yapı olduğunun bilindiğini dikkati çeken Ersoy, Surp Giragos Ermeni ve Mar Petyun Keldani kiliselerinin onarımının yaklaşık 32 milyon liraya mal olduğunu aktardı.
Ersoy, bu onarımların kültürel mirasın korunması ismine çok manalı bir çalışma olduğuna inandığını lisana getirerek, bu vesileyle Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğümüz denetiminde yürütülen bu çalışmalara sağladıkları dayanaklardan dolayı Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına ve bilhassa Bakan Murat Kurum’a teşekkür etti.
Yalnızca bu yapıların restore edilmesinin yetmediğini belirten Ersoy, “Önemli olan bu yapıların yaşamasını sağlamamız ve kültür zenginliğine, Diyarbakır’ın kültür çeşitliliğine bu yapıları konsept bir halde katmamız gerekiyor.” dedi.
“Kültür Yolu Şenliklerine İstanbul, Ankara’dan sonra Diyarbakır’ı da katmak istiyoruz”
Ersoy, mayıs sonu prestijiyle “Kültür Yolu Şenliklerinin Anadolu’nun çeşitli yerlerinde başlayacağını hatırlatarak, şunları kaydetti:
“İstanbul’da Beyoğlu Kültür Yolu şenliğiyle başlamıştık. 28 Mayıs’ta Başşehir Kültür Yolu, yani Ankara’yı da dahil ederek şenlik zincirini genişletiyoruz. Geçen haftaki ziyaretimde lokal yönetimlerimizle, Valimizle ve STK’lerimizle yaptığımız toplantıda Diyarbakır’ı da sonbahardaki zincirin halkasına ekleme kararı aldık. 1-16 Ekim prestijiyle Kültür Yolu Şenliklerine İstanbul, Ankara’dan sonra Diyarbakır’ı da katmak istiyoruz. Bilhassa Ermeni cemaatimizden de rica ediyorum, bu şenlikte onlar da hoş bir aktiflikle yer alsınlar. Biz de muhtaçlık duydukları takviyesi vereceğiz hem finansman hem tertip açısından. Değerli olan Diyarbakır’ın bu kültürel zenginliğini, çeşitliliğini hem Diyarbakır’a hem Türkiye’ye yansıtmamız. O yüzden de hoş bir başlangıcı tekrar burada kilisemizle yapmış oluruz diye düşünüyorum.”
Bakan Ersoy, açılışını gerçekleştirecekleri bu yapının ülkenin inanç ve kültür mirasına katkı sağlamasını diledi.
Sur’da terörün izlerini silen çalışmalar
Diyarbakır Valisi Münir Karaloğlu, Diyarbakır’ın birlikte yaşama kültürünün nasıl mümkün olacağını dünyaya gösteren en değerli medeniyet merkezlerinden biri olduğunu söyledi.
Sur içi bölgesinde 2015-2016 yılları devrinde gerçekleştirilen terör taarruzları sonucu hem insanların meskenlerinin iş yerlerinin kullanılamaz hale geldiğini, hem de kutsal yerlerin, mescitlerin, kiliselerin, tarihi yapıların, kamu binalarının çok ağır tahribata uğradığını hatırlattı.
Bu olayların akabinde teröre karşı verilen büyük bir çaba ile bölgenin terörden temizlendiğini lisana getiren Karaloğlu, Diyarbakır üzere Türkiye’nin her noktasında huzur ve itimadın sağlandığını aktardı.
Sur ilçesinde ihya çalışmalarının yürütüldüğünü tabir eden Karaloğlu, “Sayın Cumhurbaşkanımızın talimatlarıyla, dayanaklarıyla Sur bölgesindeki 6 mahallede vatandaşlarımızın konutları yine inşa edildi. Bölgede tahrip edilen yakılan, yıkılan mescitlerimiz kiliselerimiz, hamamlarımız, tarihi yapılarımız, eğitim kurumlarımız yine restore edildi, onarıldı ve ibadete açıldı, kullanıma açıldı.” dedi.
Bu yapılardan birinin de Surp Giragos Ermeni Kilisesi olduğunu lisana getiren Karaloğlu, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının 2019 yılında yatırım programına alması ve finansmanını sağlaması ile Kültür Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından ihalesinin yapıldığını, çalışmaların tamamlanarak kilisenin bugün açılışa hazır hale getirildiğini kaydetti.
Karaloğlu, Ermeni Katolik Kilisesi ve Keldani Kilisesi’nin de onarımın tamamlandığını belirterek, Süryani cemaatine ilişkin Meryem Ana Kilisesi’nin ibadete açık olduğunu bildirdi.
Sarkis Ermeni Ortodoks Kilisesi’nin onarımı için Kültür Turizm Bakanlığı Rölöve Anıtlar Müdürlüğü eliyle projelerin tamamlandığını söz eden Karaloğlu, “İnşallah konseyden geçtikten sonra finansmanını cemaat ile vakıfla temin edip onarım çalışmalarına başlamış olacağız. Sur’un yine ihyası konusunda Diyarbakır’a büyük dayanağı olan Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’a, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımıza, Bakanımız Murat Kurum’a, kültürel varlıklarımızın, surlarımızın onarımı, ihyası için her türlü takviyesi bizden ve Diyarbakır’dan esirgemeyen Kültür ve Turizm Bakanlığımıza ve Bakanımız Mehmet Nuri Ersoy’a, emeği geçen herkese şükranlarımı arz ediyorum.” diye konuştu.
“Eserlerin korunması ileri bir medeniyet göstergesidir”
Türkiye Ermenileri Patriği Sahak Maşalyan da, bu açılış merasiminin tarihi bir kıymet taşıdığını belirtti.
Her tapınağın başka bir kişiliği olduğunu söz eden Maşalyan, bu kilisenin de kişiliği, kimliği olan bir tapınak olduğunu aktardı.
Maşalyan, şöyle konuştu:
“Eski vakit insanları hayatın, kendilerine Allah’ın sunduğu bir armağan olduğunu bilirlerdi ve tapındıkları mabetler ise onların bir armağanıydı Rablerine. Diyarbakırlı Ermenilerin yaptığı tam buydu işte. Ermeni halkının ve kilisesinin o güne dek ulaştığı medeniyet ve bu topraklardan oluşan büyük bir kültür sentezinin bir anıtını dikmek ve onu yerin ve göğün Rabb’ine armağan etmek. Diyarbakır Ermenilerinin bu kutlu istekleri Orta Doğu’nun en büyük Ermeni kilisesinin yapılmasıyla taçlandı.”
Kilisenin tarihine ait bilgi veren Maşalyan, kilisenin farklı vakitlerde restore edilip yine inşa edildiğini aktardı.
Ermeni toplumunun büyük gayretleri ve Diyarbakır Büyükşehir Belediyesinin dayanağıyla 2011 yılı sonu prestijiyle kilisenin onarımı bitirilerek ibadete açıldığını lisana getiren Maşalyan, şunları kaydetti:
“Henüz 5 yıl geçmişti ki bu sefer de çatışmalar sonucu kilise tekrar harabeye döndü. Artık yeni bir tamirat için bütçe bulmak imkansız olduğundan tekrar Aram Ateşyan’ın resmi temasları sonucu Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından çıkarılan ödenekle kilisenin onarımı gerçekleşti. Müreffeh bir kentte, yıkılmaya terk edilmiş tarihi yapılar bir acziyet göstergesidir. Maddi imkanları olan bir ülkenin yahut bir beldenin kendi kültürel bedellerini yüzüstü bırakmasında ise şuurlu bir kasıt aranır. Tarihi yapılar her ülkenin vitrinidir. Farklı devirlere, milletlere ve lisanlara ilişkin yapıtların korunması ise olgunlaşmış, ileri bir medeniyet göstergesidir. Tüm bu tasalarla devletimizin bu yöredeki kiliselere eşitlik unsurunu gözeterek, mescitler üzere yardım eli uzatması hususun kıymetini çok âlâ kavradığının delilidir.”
Maşalyan bu açılışın Diyarbakırlı Ermeniler için bir bayram günü olduğunu belirterek, “Diyarbakır’ın giderek azalan Hristiyan bakiyesi için bu kilisenin açılışı bir can suyu niteliği taşıyor. Ermeni dünyası için de Türk-Ermeni alakalarının geliştirilmesi açısından kıymetli ve manalı bir dostluk bildirisi içermekte. Bin yıllık Türk-Ermeni münasebetlerinde vurgulanacak o kadar parlak ve olumlu olaylar ve yaşanmışlıklar var ki bunların gelecekte kurulması kaide olan dostluk köprüleri ile ön plana çıkarılması gerektiğine inanıyoruz. İbadete açılan bu kiliseyi işte Ermeniler, Türkler ve Kürtler, Hristiyanlar ve Müslümanlar ortasındaki yeterli komşuluk bağlantılarının bir anıtı olarak da pahalandırmak durumundayız.” formunda konuştu.
Anadolu’nun kimi yerlerinde Ermenilere ilişkin tarihi yapıtlara yönelik üzücü haberler aldıklarını anlatan Maşalyan, “Umarız Diyarbakır halkının ve yöneticilerinin oluşturduğu bu müsamaha iklimi bulaşıcı olur ve biz Anadolu’nun her köşesinde devletin şefkat eliyle onarılan kiliseleri, manastırları ve korunan bakımlı mezarlıkları konuşuyor oluruz. Türkiye’mize yakışan da budur esasen. Bu kilisenin ibadetin yanı sıra bir kültür ve turizm hizmeti de verecek olması tesirini katlayacaktır. Bu iyi işe tüm emeği geçenleri sevgi ve hürmetle selamlıyorum.” diye konuştu.
“Bu kiliseyi sonsuza kadar muhafazayı ümit ediyoruz”
Surp Giragos Ermeni Kilisesi Vakfı Lideri Ergün Ayık, 2007 yılında İstanbul’da oluşturulan vakıf idare şurası olarak Diyarbakır’da Vali önderliğinde, Vakıflar Genel Müdürlüğünün dayanaklarıyla bu kilisenin tamiratı için tekrar çalışmalara başladıklarını belirterek, kilisenin tamiratı için Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca finansman dayanağı sağlandığını söyledi.
Hassas ve titizlikle yürütülen çalışmalarla onarımın tamamlanarak kilisenin açılışa hazır hale geldiğini lisana getiren Ayık, “Bu kilisemiz de başka kilise ve ibadethaneler üzere korunmak durumunda. Hem cemaatimiz hem devletimiz hem de bölge aktörünün takviyeleriyle bu kiliseyi sonsuza kadar muhafazayı ümit ediyoruz. Kilisemizin bugünkü açılışından sonra, Diyarbakır için çok kıymetli olan mimari eser, bölgemizin hem ekonomik hem de toplumsal hayatına büyük katkı sağlayacaktır. Surp Giragos Ermeni Kilisesi’nin Ermeni halkı ve özellikle Diyarbakır Ermenileri için çok büyük bir manevi bedeli var. Onun için de bu açılış hem yurt içinden hem de yurt dışından gelen ziyaretçilerimiz tarafından kutsanmakta. Bu kilisenin yapılışında emeği geçen bütün devlet kuruluşlarımıza, çalışanlara Ermeni halkı ismine yürekten teşekkürlerimi sunuyorum.” formunda konuştu.
Daha sonra açılışı yapılan kilisede 7 yıl ortanın akabinde çan çalınarak, kutsama ayini yapıldı, mum yakılıp, dua edildi.
Açılış merasimine, Sur Kaymakamı ve Belediye Lider Vekili Abdullah Çiftçi, Vakıflar Genel Müdürü Burhan Ersoy, AK Parti Diyarbakır milletvekilleri Mehdi Eker, Ebubekir Bal ve Oya Eronat, CHP İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu, yurt dışından ve Türkiye’nin farklı vilayetlerinden gelen Ermeniler katıldı.