TÜİK, 2020’de nüfusun en güçlü yüzde 20’lik kesitinin toplam gelirin yüzde 46,7’sini aldığını açıkladı. Borç yahut taksit ödemesi olanların oranı 5,4 puan artarak yüzde 63,7’ye yükseldi. TÜİK’e nazaran pandemide yoksulluk ve gelir eşitsizliğinin azalması soru işaretlerine neden oldu.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ‘Gelir ve Ömür Şartları Araştırması, 2021’ datalarını yayımladı. Datalar, bir evvelki takvim yılı olan 2020 yılını referans alıyor.
Araştırma sonuçlarına nazaran; en yüksek muadil hanehalkı kullanılabilir fert gelirine sahip yüzde 20’lik kümenin toplam gelirden aldığı hisse bir evvelki yıla nazaran 0,8 puan azalarak yüzde 46,7’ye düşerken, en düşük gelire sahip yüzde 20’lik kümenin aldığı hisse 0,2 puan artarak yüzde 6,1’e yükseldi.
Pandemi sırasında milyonlarca insan işsizlik, eksik çalışma ve maaş kesintisi ile karşı karşıya kalırken gelir eşitsizliğinin azalması TÜİK bilgilerinin güvenilirliğine dair soru işaretlerini artırdı.
Gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, teğe yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı söz ediyor.
En son yapılan araştırma sonuçlarına nazaran Gini katsayısı bir evvelki yıla nazaran 0,009 puan azalış ile 0,401 olarak varsayım edildi.
Toplumun gelirden en fazla hisse alan yüzde 20’sinin elde ettiği gelirin en az hisse alan yüzde 20’sinin elde ettiği gelire oranı halinde hesaplanan P80/P20 oranı 8,0’dan 7,6’ya, gelirden en fazla hisse alan yüzde 10’unun elde ettiği gelirin en az hisse alan yüzde 10’unun elde ettiği gelire oranı halinde hesaplanan P90/P10 oranı ise 14,6’dan 13,7’ye düştü.
Türkiye’de yıllık ortalama hanehalkı kullanılabilir geliri yüzde 10,6 artarak 2021 yılı anket sonuçlarına nazaran 76 bin 733 TL oldu.
Türkiye’de yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri bir evvelki yıla nazaran yüzde 11,9 artarak 33 bin 428 TL’den 37 bin 400 TL’ye yükseldi.
EN YÜKSEK ARTIŞ TEK KİŞİLİK HANELERDE
Yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert gelirlerinde en yüksek gelir, geçen yıla nazaran 6 bin 585 TL artarak 49 bin 297 TL ile tek kişilik hanehalklarının oldu.
Çekirdek aile bulunmayan birden fazla şahıstan oluşan hanehalklarının yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri 41 bin 753 TL iken tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarında bu bedel 38 bin 159 oldu.
En düşük yıllık ortalama muadil kullanılabilir hanehalkı fert gelirine sahip hanehalkı tipi ise 29 bin 445 TL ile en az bir çekirdek aile ve öteki bireylerden oluşan hanehalkları oldu.
MAAŞ VE FİYAT GELİRİNİN HİSSESİ YÜZDE 47,1
Toplam gelir içerisinde en yüksek hissesi, yüzde 47,1 ile bir evvelki yıla nazaran tıpkı kalan maaş ve fiyat geliri aldı. İkinci sırayı yüzde 23,9 ile evvelki yıla nazaran 2,1 puanlık artış gösteren toplumsal transfer geliri alırken üçüncü sırayı yüzde 17,5 ile evvelki yıla nazaran 0,2 puan azalan müteşebbis geliri oluşturdu.
Tarım gelirinin müteşebbis geliri içindeki hissesi bir evvelki yıla nazaran 2,5 puan artarak yüzde 23,4 olurken, emekli ve dul-yetim aylıklarının toplumsal transferler içindeki hissesi 1,7 puan azalarak yüzde 90,0 olarak gerçekleşti.
EN YÜKSEK GELİR ÜNİVERSİTE MEZUNLARINDA
Yıllık ortalama temel iş gelirleri sırasıyla yükseköğretim mezunlarında 68 bin 229 TL, lise ve dengi okul mezunlarında 47 bin 326 TL, lise altı eğitimlilerde 35 bin 344 TL, bir okul bitirmeyenlerde 25 bin 911 TL ve okur-yazar olmayan fertlerde 19 bin 835 TL olarak hesaplandı.
Geçen yıla nazaran yıllık ortalama temel iş gelirinde en yüksek artış yüzde 18,2 ile okur-yazar olmayan, en düşük artış ise %7,6 ile lise altı eğitimli fertlerde oldu.
EN YÜKSEK GELİR HİZMET BÖLÜMÜNDE
Temel iş gelirleri sektörel ayrımda incelendiğinde; en yüksek yıllık ortalama gelirin 51 bin 173 TL ile hizmet dalında, en düşük yıllık ortalama gelirin ise 32 bin 635 TL ile tarım bölümünde olduğu görüldü.
Bir evvelki yıla nazaran; yıllık ortalama temel iş gelirinde en yüksek artış yüzde 29,2 ile tarım dalında gözlenirken, bunu yüzde 11,2 ile hizmet bölümü izledi. Öbür taraftan sanayi kesiminde yüzde 6,1, inşaat kesiminde ise yüzde 4,7 artış gözlendi.
EN DÜŞÜK ARTIŞ YEVMİYELİLERDE
Yıllık ortalama temel iş gelirleri sırasıyla patronlarda 136 bin 280 TL, fiyatlı maaşlılarda 46 bin 846 TL, kendi hesabına çalışanlarda 37 bin 871 TL ve yevmiyelilerde 18 bin 006 TL olarak hesaplandı.
Geçen yıla nazaran en yüksek artış yüzde 14,0 ile kendi hesabına çalışanlarda, en düşük artış ise yüzde 2,4 ile yevmiyelilerde oldu.
RÖLÂTİF YOKSULLUK ORANI YÜZDE 14,4
Toplumun genel seviyesine nazaran belli bir hududun altında gelire sahip olan bireyler nispî manada fakir sayılıyor.
Muadil hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50’si dikkate alınarak belirlenen yoksulluk sonuna nazaran, yoksulluk oranı 2021 yılında 0,6 puan azalarak yüzde 14,4 oldu.
Medyan gelirin yüzde 60’ı dikkate alınarak belirlenen yoksulluk hududuna nazaran yoksulluk oranı ise son yılda 0,6 puan azalarak yüzde 21,3 olarak gerçekleşti.
Muadil hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 40’ı dikkate alınarak belirlenen yoksulluk hududuna nazaran, yoksulluk oranı bir evvelki yıla nazaran 0,4 puanlık azalış ile yüzde 8,5 olarak gerçekleşti. Medyan gelirin yüzde 70’i dikkate alınarak belirlenen yoksulluk hududuna nazaran ise yoksulluk oranı bir evvelki yıla nazaran 0,3 puanlık azalış ile yüzde 28,7 oldu.
EN AZ YOKSULLUK ORANI TEK KİŞİLİK HANELERDE
Hanehalkı tipine nazaran muadil hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50’si dikkate alınarak hesaplanan yoksulluk oranlarına bakıldığında; tek kişilik hanehalklarında yoksulluk oranı bir evvelki yıla nazaran 4,4 puan azalarak yüzde 6,5, çekirdek aile bulunmayan birden fazla bireyden oluşan hanehalklarında ise 0,4 puan azalarak yüzde 9,1 olmuştur. En az bir çekirdek aile ve öbür bireylerden oluşan hanehalklarının yoksulluk oranının 0,1 puan artarak yüzde 18,5, tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarının yoksulluk oranının ise 0,3 puan azalarak yüzde 14,2 olduğu görüldü.
Muadil hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50’si dikkate alınarak hesaplanan yoksulluk oranına nazaran; okur-yazar olmayan fertlerin yüzde 24,1’i, bir okul bitirmeyenlerin yüzde 24,4’ü, lise altı eğitimlilerin yüzde 13,8’i, lise ve dengi okul mezunlarının ise yüzde 7,5’i fakir olarak hesaplandı. Yükseköğretim mezunları ise yüzde 2,5 ile en düşük yoksulluk oranına sahip küme oldu.
MADDİ MAHRUMLUK ORANI YÜZDE 27,2
Finansal külfette olma durumunu tabir eden maddi mahrumluk; çamaşır makinesi, renkli televizyon, telefon ve araba sahipliği ile ekonomik olarak beklenmedik harcamaları yapabilme, meskenden uzakta bir haftalık tatil masrafını karşılayabilme, kira, konut kredisi ve faizli borçları ödeyebilme, iki günde bir et, tavuk, balık içeren yemek yiyebilme ve meskenin ısınma gereksinimini karşılayabilme durumu ile ilgili hanehalklarının algılarını yansıtmaktadır.
Üstte belirtilen dokuz unsurun en az dördünü karşılayamayanların oranı olarak tanımlanan önemli maddi mahrumluk oranı; 2020 yılında yüzde 27,4 iken 2021 yılı anket sonuçlarında 0,2 puan azalarak yüzde 27,2 olarak gerçekleşti.
DAİMA MAHRUMLUK ORANI YÜZDE 13,8
Dört yıllık panel data kullanılarak hesaplanan daima yoksulluk oranı, muadil hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 60’ına nazaran son yılda ve birebir vakitte evvelki üç yıldan en az ikisinde de fakir olan fertleri kapsıyor.
Buna nazaran, 2021 yılı anket sonuçlarına nazaran daima yoksulluk oranı bir evvelki yıla nazaran 0,1 puan artarak yüzde 13,8 oldu.
KONUT SAHİPLİĞİ ORANI DÜŞTÜ
Oturulan konuta sahip olanların oranı geçen yıla nazaran 0,3 puan azalarak 2021 yılında yüzde 57,5 olarak hesaplanırken, kirada oturanların oranı yüzde 26,8, lojmanda oturanların oranı yüzde 1,2, kendi konutunda oturmayıp kira ödemeyenlerin oranı ise yüzde 14,6 oldu.
Kurumsal olmayan nüfusun yüzde 34,3’ü konutunda izolasyondan ötürü ısınma sorunu, yüzde 33,9’u sızdıran çatı, nemli duvarlar, çürümüş pencere çerçeveleri vb. sorunları yaşarken, yüzde 23,4’ü trafik yahut sanayinin neden olduğu hava kirliliği, etraf kirliliği yahut başka çevresel problemlerle karşılaştı.
HALKIN YÜZDE 63,7’Sİ BORÇLU
Geçen yıla nazaran konut alımı ve konut masrafları dışında borç yahut taksit ödemesi olanların oranı 5,4 puan artarak yüzde 63,7 oldu.
Nüfusun yüzde 6,6’sına bu ödemeler yük getirmezken yüzde 23,0’ına çok yük getirdi. Hanelerin yüzde 60,8’i konuttan uzakta bir haftalık tatil masraflarını, yüzde 38,3’ü iki günde bir et, tavuk ya da balık içeren yemek masrafını, yüzde 33,4’ü beklenmedik harcamaları, yüzde 20,5’i konutun ısınma gereksinimini, yüzde 62,9’u eskimiş mobilyaların yenilenmesini ekonomik olarak karşılayamadığını beyan etti.