Psikiyatri Uzmanı Dr. Behiye Büyükgöncü, iki uçlu bozukluk olarak da bilinen bipolar, eski ismiyle manik-depresif hastalığıyla ilgili bilgiler verdi. Hastalığın mani olarak isimlendirilen taşkınlık ve çökkünlük olarak isimlendirilen depresyon olmak üzere iki farklı devri olduğuna dikkat çeken Dr. Büyükgöncü, “Birbirlerine zıt üzere görünen bu iki hastalık periyodu yatışma ve alevlenmelerle seyreder. Hastalık devirleri dışında ise kimi hastalarda ise günlük hayatı kısmen etkileyen kalıntı belirtiler görülmekle birlikte, hastaların birden fazla büsbütün olağana döner” dedi.
Dr. Büyükgöncü, hastalık devirlerinden mani yahut taşkınlık devrinin his durumun çok yükseldiği, hastanın çok coşkulu olduğu devir olduğunu belirterek, “Bu devirde hastada kendini olduğundan çok daha yüksekte hissetme, büyüklük fikirleri, kendini çok enerjik hissetme, uyku ihtiyacında azalma, hatta uyku ihtiyacını inkar etme, abartılı ve gerçekleşmesi güç projeler üretme, sonuçlarını düşünmeden heyecanlı yahut tehlikeli davranışlarda bulunma, çok fazla para harcama, çok konuşma, dini kanılarda ve uğraşılarda artış, libido artışı görülen belirtilere örnektir” diye konuştu.
Dr. Büyükgöncü, depresyon yahut çökkünlük devri hakkında ise, “Hastada mutsuzluk, karamsarlık, ümitsizlik, özgüvende azalma, değersizlik hissetme, abartılı suçluluk yahut pişmanlık hisleri, evvelden zevk aldığı faaliyetlerden zevk alamama, iştahsızlık yahut uykusuzluk üzere değişiklikler, vefat ve intihar niyetleri, vücudunda nedeni açıklanamayan ağrılar” sözlerini kullandı.
“GENETİK NEDENLER ÇOK ÖNEMLİ”
Hastalıkta erkek bayan oranının eşit olduğunu ve ortalama başlangıç yaşının 20-25 ortasında olduğunu belirten Dr. Büyükgöncü, hastalığın ortaya çıkma nedenleri ortasında ortalama olarak her üç hastadan ikisinde genetik nedenlerin sorumlu tutulduğunu lisana getirdi. Dr. Büyükgöncü, öbür nedenleri ise şöyle sıraladı:
“Nedenlerden bir başkası beyinde hücreler ortası iletiyi sağlayan kimyasal hususların taşınmasında yahut seviyelerinde ortaya çıkan değişikliklerdir ve beyinde iletiyi bozarak fikir, bellek, öğrenme ve his durumun düzenlenmesini tesirler. Gerilimli yahut travmatik olaylarda iki uçlu bozukluğun birinci hastalık periyodunun ortaya çıkmasına neden olabilir yahut ilerleyen nedenleri tetikleyebilir” dedi.
“İLKBAHARDAN YAZA GEÇİŞTE TAŞKINLIK, COŞKUNLUK”
Dr. Büyükgöncü, iki uçlu bozukluğun seyrindeki en kıymetli özelliklerden birinin mevsimsellik olduğuna dikkat çekerek, “Hastalar ilkbahar-yaz aylarında taşkınlık, coşkunluk yaşarken, sonbahar-kış aylarında ise çökkünlük, sakinlik içine girerler. Bilhassa ilkbahardan yaz aylarına geçiş hastaların alevlenmesi açısından en riskli devir üzere görünmektedir. Hastaların yaklaşık dörtte biri bu mevsimsel özellik nedeniyle içinde bulunduğumuz ilkbahar mevsimi ve yazın birinci günlerinde kötüleşirler. Kötüleşme yaşanan bugünlerde hastalarda dürtüsel, tepkisel davranışlar, saldırganlık eğiliminde artma, öfke patlamaları, çok para harcama, taşkınlaşma azımsanmayacak orandadır. Bunların yanı sıra vakit zaman intihar eğilimi, daha doğrusu kendine ziyan verme davranışı da görülebilir. İntihar bu devir için çok yüksek oranlarda olmasa bile, artmış risk tarafından dikkatli olmakta fayda vardır. Hatta bu mevsimde hastaların dikkatleri daha bozuk olur. Sonuç olarak bu mevsim hastaların hastalanma eşikleri izafî olarak düşük olmaktadır ve buna bağlı olarak da hem kendisine hem etrafındaki şahıslara ziyan verme riski taşıyan davranışlar gösterme riski taşırlar” diye konuştu.
“MANİ PERİYODUNDA UYKU NİZAMINI KORUMAK ÇOK ÖNEMLİ”
Hastalık devri öncesinde uyarıcı belirtileri fark etmenin erken müdahale açısından epey değerli olduğunun altını çizen Dr. Büyükgöncü, hastanın arkadaşlarına ve aile bireylerine de bu uyarıcı belirtileri anlatarak, onların da fark etmelerini sağlamak gerektiğini tabir etti.
Mevsim geçişlerinde hastaya olabildiğince yakın olmanın yararlarına değinen Dr. Büyükgöncü, “Kesinlikle uyku sistemini muhafazalı, gece uykusuna itina göstermelidir. Günde sekiz saat uyumak kadar bu uykuyu gece almak da gereklidir. Hastada manik belirtiler başladığına süratle hekimine ulaşmalıdır. Hastalığın tırmanmasını beklemek hastalığın denetimini çok zorlaştırır. Erken müdahale tedavi cevabını arttırır. Ayrıyeten yeniden bu mevsimde taşkınlaşma riski nedeniyle kredi kartlarını hastadan uzak tutmak, otomobil anahtarını denetimli vermek, bağlantı kurduğu arkadaşlarını takip etmek mümkün ziyanları pürüzler” dedi.
Dr. Büyükgöncü, mani periyodundaki uyarıcı belirtilerle ilgili olarak da, “Az ahenge yahut uyumama isteği, etrafı rahatsız edecek davranışlarda bulunmak, çok sayıda fikrin zihinde uçuşması, çok konuşkanlık, basitçe heyecanlanmak yahut huzursuz hissetmek, pervasızca para harcamak, kilo ve iştah değişiklikleri” tabirlerini kullandı.
“İLAÇ TEDAVİSİ KADAR SİSTEMLİ ÖMÜR DA ÖNEMLİ”
İki uçlu bozukluğun tedavisinde ilaç tedavilerinin büyük değer taşıdığını vurgulayan Dr. Büyükgöncü kelamlarına şu formda devam etti:
“Her hastaya nazaran hekimiyle ortaklaşa olarak bir tedavi programı hazırlanır. Bu tedavi programında ilaç tedavisi yanı sıra hayatın nizama sokulması, makûs beslenme ve alkol – unsur kullanım alışkanlıklarından uzaklaşma, müspet düşünme ve davranma maharetlerini geliştirme, gerilimle başa çıkma stratejilerini öğrenme, hastalığın seyri konusunda detaylı bilgiye sahip olma bulunmaktadır. İlaç tedavisi olarak tercih edilen ilaçların başında lityum gelirken, ayrıyeten valproat, karbamazepin üzere antiepileptikler, antipsikotikler kullanılabilmektedir.”
“GÜNLÜK HAYATTA BUNLARA DİKKAT EDİN”
Dr. Büyükgöncü, iki uçlu bozukluğun tedavisinde hastalık devirlerinin tedavi edilmesi kadar, hastanın tekrar hastalanmasını engellemek ismine kollayıcı tedavinin de planlandığını söyleyerek, “Arkadaşlarınız, aile bireyleri yahut eşinizle (şayet varsa) rahatsızlığınızı paylaşın. Mümkün olduğunca tertipli uyku uyuyun. Çok az alkol tüketin yahut hiç tüketmeyin. Uyuşturucudan uzak durun. İşte ve konutta geriliminizi azaltın. Nizamlı beslenin. Sistemli antrenman yapın. Öfke ve depresyon (çökkünlük) üzere hislerle teker teker başa çıkmayı öğrenin” dedi.