Hala internete ulaşamayan milyonlarca insan var. Sansürlenen bağımsız haber siteleri, siber güvenlik riskleri derken dijital bir otoriterlik ile karşı karşıyayız.
GÜLAY FAZİLETLİ
Geçen hafta ABD’de Beyaz Saray’ın yayınladığı ‘İnternetin Geleceği Bildirgesi’yle ilgili haberleri okuyanlarınız vardır. 60’a yakın hükümetin imzaladığı bildirgeye bazıları ‘İnternetin Nato’su diyor. Bu bildirgede Türkiye’nin imzası yok! Rastgele siyasi bir bağlayıcılığı olmayan bildirgede hükümetler, internete girişi engellemeyeceklerini, ‘internet sakinleri’ni yasadışı olarak gözetlemek için algoritmaları kullanmayacaklarını seçimlerde yanlış bilgilendirme kampanyaları yürütmeyeceklerini taahhüt etti. Ülkeler ayrıyeten gençlerin, bilhassa de genç kızların güvenliğini sağlama kelamı verdi.
Bu bildirgede ABD ve Avrupa Birliği ülkeleri ve İngiltere’nin yanı sıra Maldivler, Peru, Nijer, Tobago, Mikronezya, Ukrayna, Kolombiya, Palau, Trinidad üzere ülkelerin de imzası var.
İNTERNETİN RUHU BOZULDU!
İnternetteki birinci web sitesi İngiliz bilim insanı Tim Berners-Lee tarafından 6 Ağustos 1991’de açıldı. Lee, Cern’deki fizikçilerden biriydi. Birbirinden uzak bilgisayarları birbiriyle konuşturma projesi ile ‘www (World wide web)’ sistemini oluşturdu. Bu projenin patentini bile almadı. Şu an 66 yaşında olan Tim Berners-Lee, Amerikan Bilimler Akademisi üyesi, MIT’de hoca. Bilim insanı özgür internet için yaptığı çalışmalara da devam ediyor. ABD’li şair, çiftçi ve siber güvenlik konusunda uzman bir aktivist olan John Perry Barlow ise 1996’da ‘Siber Alanın Bağımsızlığı’ bildirgesini yayınladı. Bilgiyi paylaşarak çoğaltmaktan lakin bunu ticari telaşlardan uzak bir halde yapmaktan kelam ediyordu. 2018 yılında hayatını kaybeden Barlow, EFF’nin (Electronic Frontier Foundation) kurucusuydu. Barlow yıllarca siber dünyada insanların hürriyetlerini korumak için çalıştı.
İşler uygun gidecek üzere görünüyordu. İnternet o vakit sonsuz bilgi paylaşımının olduğu bir alan olarak hayal ediliyordu. İnternet yıllar içerisinde Silikon Vadisi’ndeki teknoloji kapitalistleri tarafından şekillendirildi. Bugün, tüm internet trafiğinin yarısından fazlası botlardan geliyor, reklamlar her yerde. Mark Zuckerberg metaverse ile bizi farklı dünyalara ışınlamanın hayalinde, Elon Musk’ın Twitter’ı 44 milyar dolara almasının gerisinde ne olduğu ise şimdi belgisiz. Yani internetin ruhunun ‘bozulduğuna’ dair hislerimiz çok da yanlış değil.
Web 3’ün içerisinde herkes yolunu bulmaya çalışıyor. Web 1.0 bir nostalji olarak kaldı. Meğer, internetin erken periyotlarını anlatan web 1.0 anonim kullanıcıların yer aldığı, bilgiyi okumaya odaklı, kullanıcılarla ortasında bir etkileşim bulunmayan bir alandı. Ne kadar ilkel değil mi!
Kullanıcıların içerikler oluşturduğu, görece daha çok etkileşimin yaşandığı devir web 2.0 periyodu olarak isimlendirildi. YouTube, Facebook, Twitter bu devirde doğdu. Görünüşe nazaran data ‘karşılıksız’ paylaşılıyordu ancak art planda milyarlarca dolarlık bir beklenti vardı. Data, elmastan bile daha kıymetli bir hale geldi. Durmadan izlendiğimiz, para harcamak için teşvik edildiğimiz, insanların toplumsal medyada influencer olmaları için çırpındığı bir dünya…
Son günlerde teknoloji dünyasında çok konuşulan web 3.0 periyoduna girdik bile… Web 3.0, dijital varlıklarımız üzerinde, teknolojik bir otoritenin denetiminin olmayacağı bir internet vadediyor. Temel unsurları internetin birinci günlerine benziyor. Web 3’te merkezi olmayan uygulamaların, bireylerin kendi bilgileri üzerinde sahipliklerini sürdürmelerine müsaade vereceği argüman ediliyor. Pek çok aktivist, platform monopollerinin küçük firmalara bölünmesi, mülkiyet ve denetimin kooperatiflere devredilmesi fikrini savunuyor. Şöyle bir benzetme de yapılıyor: İnterneti bir alışveriş merkezinden halk kütüphanesine dönüştürmek gerekiyor. Bu vaat güzel üzere görünse de teknoloji devleri web 3.0 için çoktan yatırımlarını yaptı bile.
Artık Google’ı açıp bakayım, tahminen internetin geleceğinin ne olacağını görürüm!
DİYET PLANIM: YOK
Aralıklı oruç diyeti olarak bilinen intermittent fasting (IF), uzun bir vakittir, kilo vermeye yönelik kanıtlanmış en yeterli yollardan biri kabul ediliyor. Mevzuyla ilgili araştırma üstüne araştırma yapıldı. O denli ki artık bir trend olmaktan çıktı, yeme alışkanlığının temel desteklerinden biri oldu. Lakin bilim daima gelişiyor, bu mevzuyla ilgili de keşfetmeye bedel yeni araştırmalar var. New England Journal of Medicine’de yayınlanan yeni bir çalışmaya nazaran aralıklı orucun kilo vermeye çok da yardımcı olmadığı tez ediliyor. Çalışmaya Çin’de obezite hastası 139 kişi katıldı. Bir yıl boyunca iştirakçiler cinsiyetlerine bağlı olarak günde 1200 ile 1800 kalori içeren bir diyet uyguladı. Kümenin yarısı yalnızca sabah 8 ile 16.00 ortasında bu kaloriyi tüketti. Başka küme ise birebir kaloriyi gün içinde tamamladı. Çalışmaya katılan bütün denekler kilo verdi, bu hoş haber. Lakin vakit kısıtlamasına uyanlar ve uymayanlar ortasında kaybedilen kilo ölçüsünde hiçbir fark görülmedi. Kan basıncı, glikoz düzeyleri üzere başka değerli sıhhat göstergelerinde de bir fark bulunamadı.
Tekrar de aralıklı orucun ateşli savunucuları fikrini değiştirmedi! Bu beslenme nizamının bedendeki iltihaplanmayı azalttığını, anksiyete ve depresyon semptomlarını hafiflettiğini gösteren bilimsel araştırmalara kapılanlar kolay kolay bu metottan vazgeçmeyecek üzere görünüyor.
Aralıklı oruç diyetinin popülerliğinin en kıymetli nedenlerinden biri de uygulamanın kolay olması. Yalnızca 8 saat içinde yemek yiyorsunuz, ortalarda yalnızca kahve, çay, su tüketiyorsunuz. Doğrusu üç beş kilo vermek için bana da çok uyan bir yöntem! Yoksa karbonhidratı mı biraz azaltsam… Bilemedim!
HAYDİ UYGUN UYKULAR…
Bahis sağlıktan açılmışken devam edelim… Alışılmış ki bir araştırmadan kelam edeceğim. Ne de olsa ispata dayalı yazıyoruz şurada! “Uykusuz her gece bu soğuk sahnede” yalnızca hoş bir müzik. Bilişsel olarak sağlıklı olmak için uyumaya muhtaçlığımız var. Cambridge Üniversitesi Klinik Psikoloji profesörlerinden Barbara Jacquelyn Sahakian, tekrar birebir üniversiteden profesör Jianfeng Feng ve Fudan Üniversitesi nörobilim araştırmacılarından Wei Cheng’in kaleme aldığı araştırma The Conversation’da yayınlandı.
Beyin uyku sırasında kendini tekrar düzenleyip şarj ediyor. Toksinlerimizi atmayı, bağışıklık sistemimizi güçlendirmeyi sağlıyor. Fakat bugüne kadar hafıza sistemimize olan tesirinden çok da fazla bahsedilmiyordu. Halbuki yeni çalışmalara nazaran uyku, yeni bellek segmentlerinin uzun periyodik belleğe aktarıldığı, ‘hafıza konsolidasyonu’nun da anahtarı. Araştırmacılar üç ile 12 aylık bebeklere bakıldığında daha yeterli bir uykunun ömrün birinci yıllarında yeni durumlara ahenk sağlama, hisleri verimli bir biçimde düzenleme üzere gibi davranışsal sonuçlarla bağlantılı olduğunu söylüyor.
Uykuya dalma ve uykuda kalma zorluğu da dahil olmak üzere uyku nizamındaki değişiklikler yaşlanma sürecinin kıymetli özellikleri ortasında. Bu uyku bozukluğu, ileri yaşlarda bilişsel gerileme ve psikiyatrik bozukluklara neden olabiliyor.
Grubun araştırması uyku, bilişsel yetenekler ve refah ortasındaki ilişkiyi daha uygun anlamayı amaçlıyor. Hem yetersiz hem de çok uyku orta yaşlı ve yaşlı insanların bilişsel performasının bozulmasına neden oluyor. Sonuç daha evvelki bulgularla tıpkı. Gecede yedi saat uyku optimal bir müddet. Uykuda yedi saat geçirenlerin daha az ya da daha fazla uyuyanlara nazaran bilişsel testlerde daha başarılı olduğu belirlenmiş.
Uyku müddeti ile Alzheimer ve başka demans hastalıklarını geliştirme ortasında da bir bağ var üzere görünüyor. Yedi saat uyku demansa karşı korunmak için ülkü bir müddet. Kâfi uykunun hafızayı koruyarak demanslı şahısların semptomlarını hafiflettiği de bu yeni araştırmanın savlarından biri.
Bu durumda ne yapıyoruz? Bu gece bebekler üzere yedi saat uyuyoruz; zzz…
‘BÜYÜK İSTİFA’ ORTA YAŞ KRİZİNE DÖNÜYOR
Eylül 2021’de ‘büyük istifa’ akımıyla ilgili bir yazı kaleme almıştım. O günden bu yana bu trend azalmadan devam etti. Artık de bir orta yaş krizi haline geldi. Dünyanın pek çok ülkesinde yükselen fiyatlar, analistlerin ‘durgunluk’ öngörüleri iş bırakmak için çok da düzgün bir devir olmadığını göstermesine karşın işlerini bırakanların sayısı artıyor.
Kovid-19 pandemisinin birinci periyodunda daha genç yaşta olanlar işlerini bırakıyordu. Artık iki farklı insan kaynağı ve analitik şirketinden alınan bilgilere nazaran, daha yüksek fiyatlı bölümlerde çalışan, daha deneyimli bireyler de bu ‘trend’e kendini kaptırdı. Bu çalışanların işlerini bırakmasının gerisindeki en büyük motivasyon ‘hayatlarının manasını artırmak.’ ABD’de mart ayında 4,5 milyon kişi işlerinden ayrıldı. 2021’in birinci çeyreği ile 2022 ortasında en büyük istifa artışı 40-60 yaşları ortasında şahıslar ortasında oldu. Bilhassa de finans ve teknoloji şirketlerinde çalışanlar işlerini bırakmayı tercih etti.
Orta yaşa geldiğimizde ölümlülüğümüzün daha çok farkına varıyoruz. Bizim için pahalı olan şeylerin hayatımızdaki yeri daha değerli hale geliyor. Pandemi de bu etkiyi güçlendirdi. İki yıl konuttan çalıştıktan sonra birçok çalışan ofise de dönmek istemiyor. 10 bin çalışanla yapılan yeni bir ankette katılanların gerilim ve telaş düzeyleri ölçülmüş. Haftanın beş günü ofisten çalışma fikrinin verdiği gerilim ve korku düzeyi pandeminin başladığı devirden bu yana en yüksek düzeye çıkmış! Yani yeni bir çalışma nizamı kaide üzere görünüyor.
Son vakitlerde ‘büyük orta yaş krizi’ olarak tanımlanan ‘büyük istifa’ fenomeni ise yavaşlaması sıkıntı bir trene benzetiliyor.