ULAŞIMDA FİYATLAR BİR YILDA YÜZDE 105 ARTTI
Enflasyon nisanda yüzde 7.25 arttı, yıllık yüzde 69.97 oldu. Ulaştırma 105, besin 89, mesken eşyası yüzde 77 kıymetlendi. Üretici fiyatları da üç ay üst üste üç haneyi görerek yüzde 121’i buldu. ENAG çarşı-pazardaki enflasyonun yüzde 156 olduğunu açıkladı. DİSK-AR’a nazaran de emeklilerin besin enflasyonu yüzde 113, en fakir yüzde 20’lik gelir kümesinin hissettiği ise yüzde 131 oldu. Muhalefet, TÜİK’in ‘kuyumcu hassasiyetiyle’ enflasyonu yüzde 70’in altında tuttuğuna dikkat çekti.
‘TÜM ÜLKEYİ YOKSULLUĞA MAHKÛM EDİYORLAR’
Ekonomistler de Türkiye’nin günden güne yoksullaştığını vurguladı. MB eski başekonomisti Hakan Kara, durumun 1990’lı yıllardan makus olduğunu belirtti. Ekonomist İris Cibre “Global etkenler yaratılan yoksulluğun çok küçük bir kısmı. Tüm ülkeyi minimum fiyatlı, yoksulluk ve açlık sonu altında yaşamaya mahkûm ediyorlar” dedi. Gelecek Partili Kerim Rota da “Enflasyonda dünyada altıncı sıraya çıktık. Kredi kullanabilene servet transferi sağlayan negatif faizde ise lideriz” sözünü kullandı. S/4
DÜNYA SARFİYAT BİLAKİS…
İktisat idareleri pandemi ve savaş tesiriyle artan enflasyona karşı faiz silahını kullanıyor. Son olarak ABD Merkez Bankası, 22 yıl sonra birinci kere 50 baz puanlık artışa gitti. Prof. Dr. Yalçın Karatepe “Yoksa ‘faiz sebep, enflasyon netice’ üniversal bir kuram değil mi?” eleştirisi yöneltti.
ENFLASYON AÇLIK GETİRDİ ORTA SINIF PERİŞAN
TÜİK bilgilerine nazaran, Nisan 2022’de yıllık enflasyon yüzde 69,97 düzeyine ulaştı. ENAG ise son 12 aylık artışı yüzde 156,86 olarak hesapladı. Durdurulamayan fiyat artışları karşısında, sabit gelirli bu ay açlık hududuna bir adım daha yaklaştı. Besin enflasyonu bile TÜİK’e nazaran, yüzde 90’a ulaşırken İTO ve Türk-İş bilgileri besin için yapılan harcamanın yüzde 85’e ulaştığını paylaştı. Ekonomistler, orta sınıfın bile perişan olduğunu söyledi.
Türkiye’de fiyat artışları her geçen gün vatandaşın alım gücünü eritiyor. Bilhassa yaşanan ve gerçekleşen enflasyon ortasında büyük sepet farkları oluşurken ülke yüksek enflasyon istikametinde süratle ilerliyor. Böylelikle açlık hududu da mevcut çalışanın gelirini yok ediyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran, Nisan 2022’de yıllık enflasyon yüzde 69,97 düzeyine ulaştı. Aylık enflasyon ise yüzde 7,25 olarak kaydedildi. Nisan ayında çekirdek enflasyonun yüzde 50 üzerindeki seyri sürdü. Bilgiler yıllık çekirdek enflasyonun yüzde 52,37 olarak gerçekleştiğini gösterdi. Açlık oranları her geçen gün artış gösterdi. Besin enflasyonu yüzde 90 hududuna yaklaştı. Nisan 2022’de, endekste kapsanan 409 unsurdan, 27 hususun ortalama fiyatında düşüş gerçekleşirken, 45 hususun ortalama fiyatında değişim olmadı. 337 hususun ortalama fiyatı ise arttı. Ana harcama kümeleri prestijiyle nisan ayında en az artış gösteren ana kümeler yüzde 0,93 ile çeşitli mal ve hizmetler, yüzde 1,31 ile sıhhat ve yüzde 2,87 ile haberleşme oldu. Buna karşılık, 2022 yılı Nisan ayında artışın yüksek olduğu ana kümeler ise sırasıyla, yüzde 13,38 ile besin ve alkolsüz içecekler, yüzde 7,43 ile konut, yüzde 6,96 ile giysi ve ayakkabı oldu.
Bilgilere nazaran bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran artışın yüksek olduğu ana kümeler ise sırasıyla, yüzde 105,86 ile ulaştırma, yüzde 89,10 ile besin ve alkolsüz içecekler, yüzde 77,64 ile konut eşyası oldu. Yıllık en düşük artış yüzde 18,71 ile haberleşme ana kümesinde gerçekleşti. Bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran artışın düşük olduğu öteki ana kümeler sırasıyla yüzde 26,23 ile giysi ve ayakkabı, yüzde 27,73 ile eğitim ve yüzde 35,95 ile sıhhat oldu. Akademisyenlerin ve ekonomistlerin bağımsız biçimde oluşturduğu Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG), Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıklamasından evvel, hesapladığı nisan enflasyonunu paylaştı. ENAG’a nazaran, Tüketici Fiyat Fiyat Endeksi (E-TÜFE) nisan ayında yüzde 8,68 arttı. E-TÜFE’nin son 12 aylık artışı ise yüzde 156,86 olarak gerçekleşti.
19 YILDA 100 LİRA 10 TL OLDU
Durumu özetleyen ekonomist İris Cibre “TÜİK yüzde 70, ENAG yüzde 157 enflasyon açıkladı. Gerçek faiz – yüzde 56. İktisat idaresi zengini daha varlıklı yoksulu daha yoksul yapmakta kararlı. Gidişat ise birebir idarenin baz tesiri memnunluğunu yaşayamayacağını gösteriyor. TÜİK de bile 3 haneli yıllık enflasyona yanlışsız gidiyoruz” diye konuştu. Ekonomist Emrah Lafçı da “Nisan enflasyonu aylık yüzde 7,25 yıllık yüzde 69,97 geldi. ABD’nin yıllık enflasyonunu biz ayda üretiyoruz. Ancak sorarlarsa enflasyon global dersiniz! Eyyy ABD, sizin huzursuz olduğunuz, tedbir aldığınız enflasyonu biz kulağımıza damlatıyoruz” dedi. Ekonomist Murat Kubilay ise TL’nin bedelinden bahsederek şu yorumu yaptı: “1 aylık enflasyon yüzde 7,25. 12 aylık enflasyon yüzde 69,97. 19 yıllık enflasyon yüzde 881. 1 Ocak 2003’teki 100 TL’nin bugünkü bedeli 10 TL.”
‘ARTIK YENİ ŞEYLER SÖYLENMESİ LAZIM’
Karar müellifi ekonomist Oğuz Demir de “Ücretler resmi enflasyona nazaran alım gücü dört ayda yüzde 31,71 eridi. Taban ücretlinin kaybı 1350 TL! Emekli en düşük kaybı 790 TL! Fiyatlar artarsa enflasyon daha da artacak diyenlere bir not: Fiyatlar artmasa da enflasyon esasen yanlış işler yüzünden aslında artıyor” dedi. Analist Tunç Şatıroğlu da “TÜİK tarafından açıklanan yıllık enflasyon yüzde 70’e dayanmıştır. ‘Fiyatlar, şunlar bunlar’ artmaya devam etmektedir. SİHA, TOGG, kur muhafazalı mevduat, hurda altıncılık, timler, KDV indirimleri enflasyonu düşürmekte işe yaramamıştır. Artık yeni şeyler söylenmesi lazım.”
‘ARTIŞ MAYIS AYINDA DA SÜRECEK’
Piri Reis Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, enflasyondaki dinamiğin Mayıs ayında da süreceğini öngördü. Aslanoğlu “Beklentilerin üzerinde gelen bir enflasyon var. Bu ay besinin tesirli olmasını bekliyorduk. Bu tesir ziyadesiyle gerçekleşmiş üzere duruyor. Alt kesimlerde giysi de değerli bir artış faktörü olmuş olabilir fakat döviz kurlarının epey sakin seyrettiği periyotta ÜFE’nin çok yüksek gelmesi hammadde ve güç fiyatlarının önemli yansımalarının ve çok süratli bir biçimde ÜFE’ye yansımaya devam ettiğini gösteriyor. Talep enflasyonu da üst hakikat hareket ediyor. Oranlar, tüketicinin yüklü olarak hissettiği enflasyona işaret ediyor. Bilgiler Mayıs ayında da tıpkı dinamiğin devam edeceğine işaret ediyor. Bir mühlet yüzde 70’li sayılarda dolanacağını ve üzerinin olup olmayacağını izleyeceğiz ancak maalesef şu an üst gözüküyor” değerlendirmesini yaptı.
SİGARAYA ARTIRIM
Ocak ve mart aylarında yapılan toplam 6 TL’lik artışın akabinde sigara fiyatlarına yeni artırım geldi. Her esere 2 lira artırım geldi. Son artırımın akabinde en ucuz sigara 25.50 TL. En kıymetli sigara ise 40 TL oldu. Vergi uzmanı Ozan Bingöl, sigaraya gelen artırımın akabinde toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımda, “Sigara firmalarının yapacağı her 1 liralık artırımın yaklaşık 80-85 kuruşu, tütündeki vergileme rejimi nedeniyle çabucak vergiye dönüşür. Geri kalanı firma hanesine yazılır. Yani görünürde artırımı özel dal yapar lakin katkısı en çok Hazine’ye olur” dedi.
GELİRİ ENFLASYON KADAR ARTMAYAN VATANDAŞ ZİYANDA
Fiyatların artışa geçmesiyle birlikte herkesin eser ve hizmetlere artırım yapmaya başlayacağını paylaşan ekonomist Taner Özarslan “Bu durum, maç sırasında ön sırada oturanlar ayağa kalkınca tüm sıraların ayağa kalması üzeredir. Maçta bundan en çok ziyan görenler kısa boylulardır. Birebir; geliri enflasyon kadar artamayan vatandaş gibi” dedi. Analist Alaattin Aktaş ise “Vatandaş, ‘enflasyonu düşük ölçüyor’ diye TÜİK’e yüklendiğinin yarısı kadar ‘enflasyonu bu duruma getirenlere’ yüklenseydi, sorun büyük ölçüde hallolurdu. Enflasyonu tırmandıranlar hakikat yapıyor, tüm yanılgı ölçende, o denli mi?” yorumunu yaptı.
TEPEDE NEREDEYSE BİRİNCİ 5’TEYİZ
Türkiye yüksek enflasyonda dünyada birinci 6’da. Dünyada tüketici enflasyonunun en yüksek olduğu ülkeler kümesinde Türkiye’nin yükselişi devam ediyor. Venezuela, Sudan, Lübnan, Suriye, Zimbave’nin akabinde Türkiye geliyor. IMF WEO yıl sonu iddiası paylaşan ekonomist Ali Hakan Kara “Enflasyonda dünya sıralamasında dördüncüyüz. ‘Kayıp yıllar’ sayılan 90’larda bile sıralamamız daha iyiydi” dedi. Analist Nezih Onur Kuru ise: “Türkiye yüzde 70 enflasyonla dünyada Arjantin, İran üzere istikrarsız ülkeleri geçti, 6’ncı sıraya yükseldi. Türkiye’nin önünde Suriye, Libya üzere iktisadı çöken ülkeler kaldı. Türkiye enflasyonda açık orta Avrupa önderi. Türkiye savaştaki Rusya ve Ukrayna’yı bile 4 ve 5’e katlıyor” tabirlerini kullandı.
‘DEMEK Kİ FAİZİ BİRAZ DAHA DÜŞÜRMEK GEREKECEK’
Faiz ve enflasyon tezine de değinen ekonomistler gelinen durumu yorumladı. Ekonomist Mahfi Eğilmez “Yıllık enflasyon yüzde 70’e dayandı. Demek ki faizi biraz daha düşürmek gerekecek” dedi. Analist Özgür Demirtaş da TÜİK enflasyonunu şöyle yorumladı: “Geçmiş olsun! Yıllık enflasyon yüzde 156. Yanlış okumadınız yüzde 156. Faizi indirince, enflasyona ne olduğu göze soka soka gösterilmiş oldu.”
BESİN İÇİN YAPILAN HARCAMA YÜZDE 85 ARTTI
Enflasyon açısından öncü göstergeler olarak bilinen İTO ve Türk-İş bilgileri de enflasyonun artış ivmesinde olduğuna işaret etti. İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) açıkladığı Ücretliler Geçinme İndeksi’ne nazaran İstanbul’da perakende fiyatlar, nisan ayında bir evvelki yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 79,97 artış kaydetti. Perakende fiyatlar nisanda aylık bazda yüzde 11,36 arttı. Toptan fiyat hareketlerini yansıtan Toptan Eşya Fiyatları indeksindeki artış ise aylık yüzde 5,33, yıllık yüzde 73,21 oldu. Perakende fiyatlar aylık bazda giyside yüzde 29,82, ulaştırma ve haberleşmede yüzde 23,95, besinde yüzde 11,49, konutta yüzde 10,19 arttı. Türk-İş’in besin enflasyonu verisinde de yüzde 80’in üzerini görülmüştü. Konfederasyonun datalarına nazaran, Ankara’da yaşayan 4 kişilik ailenin besin için yapması gereken minimum harcama fiyatı, bir evvelki aya nazaran yüzde 8,02 artarken, son 12 ay prestijiyle artış oranı yüzde 85,02 oldu.
ÜRETİCİ FİYATLARI 1995’İN DORUĞUNDA
Nisan’da aylık yüzde 7,67 oranında artan üretici fiyatları, yıllık yüzde 121,82 oranında artarak 1995 yılı sonrası doruğa çıktı. Üretici tarafında endüstrinin dört bölümünün aylık değişimlerine baktığımızda; madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 12,77, imalatta yüzde 7,35, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 7,99 ve su temininde yüzde 14,95 oranında yükseliş görüldü. Dalda yıllık bazda en çok artış yüzde 249,55 ile kok ve rafine petrol eserleri, yüzde 247,50 ile elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme ve yüzde 243,52 oranında artışla ham petrol ve doğal gaz kümesinde yaşandı.
MENEMEN BİLE ARTIK LÜKS
Ekonomistler de yılın birinci 4 ayında besin enflasyonunun son 18 yıllık ortalamanın 6.5 kat üzerinde olduğunu söz etti. Analistler ayrıyeten fakiri, dar gelirliyi ve orta tabakanın perişan olduğunu da yorumladı. Analist Caner Özdurak “Menemen enflasyonu nisan ayında yıllık yüzde 132,94 aylık ise yüzde 19,42 olarak gerçekleşti. Soğansız menemen enflasyonu bu ay yüzde 17 olarak gerçekleşerek jenerik endeksten ayrıştı. Sonuç olarak endeks Nisan 22’de 410.13 düzeyine ulaştı” dedi