Hanehalkı gelirleri ve enflasyon… Enflasyon ortamında gelirler, fiyatlara yenilirken tüketicilerin talep kavramı içinde oluşturduğu davranış kalıpları değerlidir. Fed’in enflasyonla faiz silahını kullanarak çaba etmesi beklenirken, istihdam kavramına da gelir sürekliliği manasında değer atfedilmektedir. Gördüğümüz üzere, gerçek fiyatların seviyesi elbette gerçek harcamaları da etkiliyor ve bu noktada tüketiciler şayet ki gelirlerini enflasyon kadar artıramıyorlarsa davranışlarını yeni fiyatlara adapte olma tarafında göstereceklerdir.
Gerçek ve nominal harcama talep etkisi… Gerçek fiyat artışının eksi olduğu (nominal fiyat artışının enflasyonu yakalayamadığı) durumlarda tüketiciler ya ünite tüketimi azaltıp tıpkı harcamayı yapacaklardır, ya da tasarrufları devreye sokarak kasayı eriteceklerdir. Birincisi, gerçek tüketimi aslında azalttığı için ekonomiyi talep olgusu üzerinden yavaşlatır. Nominal olarak harcama birebir, lakin para daha kıymetsiz ve azalan alım gücü ünite bazında aslında daha az tüketime yönlendiriyor. Elinizdeki parayla daha az mal ve hizmet talep edebiliyorsunuz. Otonom tüketimi azaltıcı tesiri açısından hanehalkının ekonomiyi katkısı azalır ve yavaşlama tesiri yapar. İkincisi; gerçek harcamaları tasarrufları devreye sokarak devam ettirirsiniz, fakat buradaki kaynak sonludur (en fazla ferdî mevduat hesapları kadar). Bu da sürdürülebilir değildir.
İstihdam, daima gelir tesiri, Fed sıkılaşma dozajı… Tam istihdama giden süreçteki güzelleşme elbette hanehalkları açısından gelir durumunun da uyguna gitmesi açısından değerli. Uzun periyotlu bağda ise enflasyon ile olan dengeyi NAIRU üzerinden (doğal işsizlik oranı, enflasyon yaratmayan işsizlik) olarak okumak gerekir. Phillips eğrisine nazaran işsizlik bu düzey üzerinde olduğunda enflasyon oranı düşecek, NAIRU altında ise enflasyon oranı yükselecek.
Fed’in ortaya çıkan istihdam, enflasyon, büyüme dinamikleri üzerinden bakıldığında ise çok sıkılaşarak büyümeyi sıkıştırma, ya da enflasyonun eğrisinin gerisinde çok kalan bir hareket ya da hareketsizlik yapıp enflasyon istikrarını bozma ihtimali mevcuttur. Büyüme risklerine karşın sıkılaşmadan geri adım atmayıp daha fazla önceliklendirmesinde de bu perspektif yatmaktadır.
Sonuç? Yükselen enflasyon ve bu oranda artış gösteremeyen fiyatlar hane halkını güç bir seçim yapmaya zorlayacaktır. 1. ihtimal hayat kalitesinden ödün verip bütçesine uygun davranış sergileyecektir. 2. ihtimal ise tasarruflarında azalmaya gidecek ve almış olduğu hizmet ve eserleri daha değerliye almayı kabul edecektir. Lakin 2. ihtimal çok sürdürülebilir bir durum olmadığını belirtmek isteriz.
Kaynak Tera Yatırım
Hibya Haber Ajansı