Hamilelik sürecinde bayanlara rutin olarak taşıdıkları bebeğin sağlıklı halde dünyaya gelip gelmeyeceğine yönelik çeşitli testler yapılıyor.
Bu testlerde risk kümelerine nazaran kimi anne adaylarından amniyosentez de isteniyor. Karından sıvı alınması halinde gerçekleştirilen bu test de bebek için kendi başına bir risk taşıyor. Barındırdığı risk nedeniyle kimi aileler, doğacak çocuklarına ziyan gelmemesi için amniyosentez testini yaptırma konusunda çekimserlik yaşıyor.
Down sendromu riskine karşın amniyosentez testini yaptırmayan ve çocuğunu dünyaya getirmeyi seçen aileler, vakit içinde kendilerinin bu bahiste gereğince bilgilendirilmedikleri gerekçesiyle bayan doğum uzmanlarına tazminat davası açabiliyor.
Tabipler, açılan bu davaların maddi ve manevi olarak kendilerini yıprattığını belirterek, hükümetin bu hususta bir yasal düzenleme yapmasını bekliyor.
Ailenin testi yaptırmama kararı için bir onam dokümanı yok
Tazminat davası görülen tabiplerden biri de Balıkesir’de 31 yıl bayan doğum uzmanı olarak çalışan emekli Dr. Özcan Yılmaz.
AA muhabirine konuşan Yılmaz, hamile takip protokolleri kapsamında, hamileliğin 11. haftasından itibaren ikili, üçlü, dörtlü testler yapıldığını ve sonuçlara nazaran ailelere bebeklerinin down sendromlu doğma ihtimalinin yüzde kaç olduğunun anlatıldığını söyledi.
Şayet risk yüksekse anne adaylarından, “amniyosentez” ya da “koryon villus biyopsisi” olarak bilinen ileri tetkiklerin istendiğini anlatan Yılmaz, “Bir hamileye 1/50 riskin var dediğinde ‘Riskim az yahut çok’ demiyor. ‘Çocuğum down sendromlu olur mu olmaz mı?’ diyor. İleri tetkik için merkezlere sevk ettiğimizde, hasta denetimimizden çıkıyor. Çocuğu down sendromlu doğduğunda ‘Bize niçin bunu izah etmediniz, anlatmadınız?’ diye şikayetçi oluyorlar.” dedi.
Yılmaz, ileri tetkikteki riskleri ailelere anlattıklarında, birçok ailenin çocuğunu kaybetme riski nedeniyle birtakım ailelerin de dini inançları gereği, bunu yaptırmak istemediğini belirtti. Yılmaz, ailelerin testi yaptırmama kararını ise ellerinde resmi bir onam evrakı bulunmadığı için ispatlayamadıklarını söz etti.
Davadaki 40 bin liralık meblağ 800 bine çıktı
Dr. Özcan Yılmaz, 2014’te gebeliğinin 9. haftasındaki bir anne adayını ultrasonla muayene ettiğini, yaptığı ikili testte down sendromu ihtimalinin 1/50 çıktığını aktardığını, 16 haftalıkken tekrar denetime gelen hamileye, ileri tetkiki ne yaptığını sorduğunda, “Gitmedik, Allah ne verdiyse kabulümüzdür” karşılığını aldığını aktardı.
Bu hamileden üçlü test istemesine karşın geri gelmediğini anlatan Yılmaz, şöyle devam etti:
“2 yıl sonra dava ile karşılaştım. Bu hamile, daha sonra öteki doktora gitmiş. Tabip benim sevkimi görünce amniyosentez önermiş. Kabul etmemiş. Hamile sezaryenle doğum yapacakmış. Bütün bunları (doğum öncesi) yazılı biçimde söz etmiş. ‘Bana söylediler, kabul etmedim. Çocuğun durumuyla ilgili bilgim var.’ diye ıslak imzalı bir doküman. Lakin mahkeme bunu kabul etmedi. Doğum anında ağrılı olunca baskı altında yazmış olabilirmiş diye. Halbuki ağrılı değil ki hasta. İsteğe bağlı sezaryen oluyor.”
Evvel 40 bin liralık açılan davanın daha sonra 800 bine çıktığını lisana getiren Yılmaz, bu fiyatı sigorta şirketi karşılamazsa bir biçimde ödeyeceğini kaydetti.
“Bütün umudumuz yeni çıkacak Malpraktis Yasası”
Özcan Yılmaz, down sendromu davası süren 25 hekimle WhatsApp kümesi üzerinden bağlantı halinde olduklarını kaydetti. Geliri 9-10 bin lira olan bir doktor için bu fiyatları ödemenin çok sıkıntı olduğunu söyleyen Yılmaz, “Down sendromu ihtimali olan bir hamileyle karşılaştığın anda bil ki 1-2 yıl sonra dava edileceksin. Şu anda bildiğim, karar kademesinde 2,5 milyon liralık tazminat davası olan doktor var. Hepsi kara kara düşünüyor. Bütün umutları yeni çıkacak Malpraktis (Hatalı tıbbi uygulama) Maddesi’ne bunu eklemeleri.” dedi.
Malpraktise ait yapılacak düzenlemede, devletin down sendromu davalarına da yer vermesi talebini lisana getiren Yılmaz, şimdilik tabiplerin kendi tedbirlerini aldığını, hastalara durumu anlatıp bilgilendirme dokümanları imzalattıklarını söyledi.
Bunun resmi bir geçerliliği olmadığının altını çizen Özcan Yılmaz “Kesin tahlil hukuksal olarak geçerli olan bir formülle olur. Bakanlıktan ricamız, ‘Bilgilendirme yazılı yapılır’ diye bir yasa, matbu bir evrak çıkarsınlar, biz de bunu imzalayalım.” talebinde bulundu.
“Aydınlatmanın yazılı istenmesi bir tezat doğuruyor”
Avukat Ayşe Gül Hanyaloğlu da down sendromu davalarında uzman raporları “gebelik takibinde yanılgı yoktur” biçiminde gelse de “hastanın aydınlatılmasında eksiklik olduğu” gerekçesiyle tazminat kararı çıktığını bildirdi.
Hanyaloğlu, down sendromunun genetik bir durum olduğunu, tabip anne karnında bunu tespit etse dahi değiştirmesinin mümkün olmadığını belirterek, “Davalarda tartışılan tek nokta, ‘Siz amniyosentez test önerdiniz mi? Hasta bunu reddetti mi? Reddettiğine dair, bize yazılı doküman iletmeniz, bunu ispat etmeniz gerekiyor.’ konusu.” dedi.
Mevzuatta bilgilendirmenin yazılı olmasına gerek olmadığının yer aldığını aktaran Hanyaloğlu, fakat Yargıtay’ın “hastanın aydınlatıldığının ispatı gerekir” biçimindeki kararıyla bütün down sendromu dava evraklarında risk oluştuğunu kaydetti.
Hanyaloğlu, tabiplerin mesleksel sorumluluklarına ait 2010’dan itibaren sigorta yaptırmalarının mecburilik haline geldiğini, bu nedenle davaların da direkt tabibe değil, bağlı oldukları sigorta şirketlerine açıldığını anlatı.
Down sendromu konusunda açılan davalarda tabiplerin tıbbi uygulama kusuru olmamasına karşın, sigorta şirketlerine dava açılabildiğini anlatan Hanyaloğlu, bu mahkemelerde yalnızca aydınlatma evrakının kanıt olarak istenmesinin kararın doktorlar aleyhine çıkmasına neden olduğunu kaydetti.
Bu dokümanların Sıhhat Bakanlığı tarafından da mecburî hale getirilmediğini vurgulayan Hanyaloğlu, “Mevzuatta dahi aydınlatmanın kelamlı olabileceği konusunda bir açıklama varken, bayan doğum doktorlarından aydınlatmanın yazılı olarak istenmesi bir tezat doğuruyor.” dedi.
“Aileler dava açmaya teşvik ediliyor”
Avukat Ayşe Gül Hanyaloğlu, son devirde down sendromlu aileleri dava açmaları konusunda teşvik eden aracıların ortaya çıkmaya başladığını da anlattı.
Bu mevzuda hazırlanan kimi afişler de gördüklerini aktaran Hanyaloğlu, şöyle konuştu:
“(Down sendromu doktorun yanlışıdır, münasebetiyle bir tazminat hakkınız var.) üzere lanse ediliyor. Bu yargılamayı gerektiren bir sıkıntı. Ortada yanılgılı bir davranış varsa tazminat olur. Şimdi Yargıtay’ın bu mevzuda görüş birliği olan bir içtihadı, birleştirme kararı da yok. Birtakım dairelerin farklı görüşleri var. Şu anda tartışılan sorun, hamilenin aydınlatıldığının ispatının tabip tarafından yapılmış olması gerekmesi. Bu mevzu, uzmanlık dernekleri tarafından da açıklandığı üzere, hasta doktor bağına sığacak bir davranış değil. O vakit hastayı gördüğünüz andan itibaren ‘Şu dokümanları imzalamak zorundasınız’ diye dayatmanız gerekir. Bu da hastanın menfaatine bir şey değil. Zira daima dava baskısı altında ve kendi telaşlarıyla hareket eden tabip, hastasının menfaatine davranamayan, baskı altında doktordur. Bunun bilhassa düşünülmesi gerekir, davalar yorumlanırken.”
Hanyaloğlu, davalarda, down sendromlu bireyin yüzde kaç malul olduğuna bakıldığını, şayet yüzde 60’ın üzerinde bir maluliyet kelam hususuysa ömür uzunluğu “bakıcı giderleri” denilen bir talebin de maddi tazminat hesaplanmasının içine girdiğini söz etti.
Tazminat 2 milyon liranın üzerine çıkabiliyor
Manevi tazminatlar hariç 2 milyon liranın üzerinde tazminat çıkabilme ihtimali olduğunu vurgulayan Hanyaloğlu, sigorta şirketinin üst limitinin ise 800 bin lira olduğunun altını çizdi.
Tespit edilen tazminatın üst limitin üzerinde olması halinde tabibe de ek dava açılabileceğini anlatan Hanyaloğlu, bu risk nedeniyle doktorların son derece huzursuz olduğunu aktararak, “Herhangi bir down sendromlu doğumda her tabip, ’10 yıllık vakit aşımı müddetinde bana dava gelir mi?’ gerilimiyle yaşamaya başladı.” dedi.
Hanyaloğlu, ailelerin, dava açmadan evvel “Hekime değil sigorta şirketine dava açıldığı, bu fondan para alınacağı” biçiminde yönlendirildiklerini, aslında tabibe bir ziyan gelmeyeceği fikriyle dava açtıklarını düşündüklerini lisana getirdi.
“Kadın doğum branşının daha az tercih edilmesine yol açıyor”
Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği (TJOD) 2. Lideri Prof. Dr. İsmail Mete İtil de bu davaların, bayan doğum branşının daha az tercih edilmesine, bayan doğum uzmanlığı puanlarının düşmesine, takımların boş kalmasına yol açtığını söyledi.
Down sendromu taraması ya da teşhisinin bir tazminat ögesi olmaktan çıkarılmasını isteyen İtil, “Sigorta şirketlerinin son yıllarda hiç artmayan bu limitlerinin de artırılmasını istiyoruz. Çıkarılacak doktoru kollayıcı maddelerde, özel ve vakıf hastanelerinde çalışanların da mağdur edilmemesini, onları da kapsayacak düzenlemeler yapılmasını Sıhhat Bakanlığından ve Adalet Bakanlığından istiyoruz.” dedi.