Çeşitli cezaevlerinde bulunan çok sayıda tutuklu ve mahkum, aileleriyle yaptıkları kapalı görüşlerin dinlenmesi ve kayda alınmasına isyan etti. Mahkemeler ilgili davaları reddetti. Son kelamı Anayasa Mahkemesi söyledi. Dinlenen mahpuslara tazminat ödenecek.
Anayasa Mahkemesi, tutuklu ve mahkumların kapalı görüşlerinin, yönetim tarafından dinlenmesi ve kayda alınmasına ait örnek bir karara imza attı.
Farklı ceza infaz kurumlarındaki çok sayıda tutuklu ve mahkumun ferdî müracaatlarını birleştiren Anayasa Mahkemesi toplu bir karara imza attı. Oybirliğiyle alınan karar kamuoyuna açıklandı. Yüksek Mahkeme’nin karar metninde müracaatçıların argümanları ve yargı süreci ayrıntılı olarak anlatıldı.
“MEVZUATTA YOK”
Anayasa Mahkemesi’nin karar metninde tezler şöyle özetlendi:
Müracaatçılar; kapalı ziyaretlerdeki görüşmelerin kapalı bölmelerde fizikî temas olmadan ziyaretçiyle telefonla konuşularak yapıldığını, bu görüşmenin dinleneceğine ve kaydedileceğine dair mevzuatta bir karar olmadığını belirtmiştir.
Ceza İnfaz Kurumu idaresine başvurarak uygulamanın yasal desteğini sorduklarını, verilen yanıtlarda belirtilen mevzuat kararlarında kapalı görüşlerin dinlenip kayıt altına alınabileceğine ait karar olmadığını tabir etmiştir.
Müracaatçılar, bu uygulama mucibince aileleri ile yaptıkları görüşmelerin dinlenip kaydedilmesinin hukuka ve mevzuata açıkça alışılmamış olduğunu ileri sürmüştür. Bir kısım müracaatçı; infaz hâkimliği ve ağır ceza mahkemelerinin haksız karar verdiğini, savcı mütalaasının kendilerine bildiri edilmediğini, mahkemelerin gerekçesiz karar verdiğini argüman etmiştir. Müracaatçılar bu nedenlerle haberleşme hürriyetinin, özel hayata ve aile hayatına hürmet hakkının ve adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.
“HABERLEŞMENİN SAKLILIĞI ESASTIR”
Yüksek Mahkeme, yaptığı incelemede öncelikle Anayasa’daki ilgili hususlara vurgu yaptı:
- “Herkes, özel hayatına ve aile hayatına hürmet gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının kapalılığına dokunulamaz.”
- “Aile, Türk toplumunun temelidir”
- “Devlet, ailenin huzur ve refahı … için gerekli önlemleri alır, teşkilatı kurar.”
- Her çocuk, … yüksek faydasına açıkça alışılmamış olmadıkça, ana ve babasıyla şahsî ve direkt bağ kurma ve sürdürme hakkına sahiptir…”
- “Herkes, haberleşme hürriyetine sahiptir. Haberleşmenin saklılığı temeldir.
- İstisnaların uygulanacağı kamu kurum ve kuruluşları kanunda belirtilir.”
“SAMİMİYET VE MAHREMİYET İÇEREBİLİR”
Yüksek Mahkeme inceleme sonunda şu değerelnendirme ve tespitleri yaptı:
“Başvurucuların tezlerinin özünün kapalı görüş sırasında aile bireyleriyle yaptıkları görüşmelerin teknik araçla dinlenmesine ve kaydedilmesine yönelik olduğu anlaşılmıştır.
Ziyaret hakkının mahpusun yakınları ile haberleşmesini de içeren, ziyaretçiler vasıtasıyla dış dünya ile münasebet kurarak toplumsal hayatı sürdürmesini ve aile birliğinin devamını sağlamaya yönelik bir hak olduğu, bu özelliği ile de özel hayata ve aile hayatına hürmet hakkı ile haberleşme hürriyeti kapsamında kaldığı açıktır.
Mahpusların yakınlarının ziyaretleri aracılığıyla kendisi ve yakınlarını ilgilendiren haberleri direkt öğrenme ve ortak mevzular üzerinde konuşma fırsatı elde ettikleri de gözetildiğinde ziyarette yapılan konuşmaların aşikâr bir samimiyet ve mahremiyet içerebileceği, mahpusların da anılan görüşmelerde mahremiyet sağlanacağına ait makul beklenti ile hareket edebilecekleri açıktır.
Bu nedenle ziyaret anında yapılan görüşmelerin teknik araçla dinlenerek kaydedilmesi ve bu kayıtlardaki sözlerin yönetim tarafından daha sonra mahpus aleyhine kullanılabilmesi ihtimalinin olması hâlinde mahpus ile yakınları ortasındaki görüşmenin ziyaret hakkının hedeflerini gerçekleştirmeye yönelik nitelikte bir irtibatı içermeme riski barındırdığı vurgulanmalıdır.”
“KANUNLA BELİRLENMELİ, SON DEVA OLMALI”
Anayasa Mahkemesi, görüşlerin dinlenemeyeceği ve kaydedilemeyeceği kural olarak söylenemeyeceğini kaydederek şu uyarıyı yaptı:
“Ancak ziyaret anında yapılan görüşmelerin teknik araçla dinlenip kaydedilmesinin bilhassa haberleşmenin kapalılığı, özel hayata ve aile hayatına hürmet haklarına yönelik ağır bir müdahale içerdiği de gözetilerek sistematik dinleme ve kaydetmenin hudutlarının yönetimin takdir yetkisinin kapsamını da içerecek bir kanun ile belirlenmesi gerekir.
Ayrıyeten görüşmeleri kayıt altına almanın epeyce ağır bir müdahale olduğu gözetildiğinde bu uygulama lakin son deva olarak başvurulabilecek bir önlem olarak düzenlenmelidir.
KARAR: TAZMİNAT ÖDENMESİNE
Yüksek Mahkeme kıymetlendirme sonunda şu kararı kurdu:
Açıklanan münasebetlerle;
- Özel hayata ve aile hayatına hürmet hakkı ile haberleşme hürriyetinin İHLAL EDİLDİĞİNE,
- Kararın bir örneğinin ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için tekrar yargılama yapılmak üzere ilgili mahkemelere GÖNDERİLMESİNE,
- Müracaatçılara manevi tazminatın FARKLI AYRI ÖDENMESİNE,
OYBİRLİĞİYLE karar verildi.