Dünyanın en büyük üçüncü petrol ve doğalgaz tedarikçisi Rusya’yı enerji yaptırımlarıyla tehdit eden Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler, Moskova’nın Varşova ve Sofya’ya gaz tedarikini rubleyle ödeme alamadığı için durdurmasına “şantaj” tepkisi verirken olası bir krizi de aşmaya çalışıyor. Rusya, doğalgazı için ruble ödemesi talep etmesine rağmen Gazprombank’ta euro veya dolar olarak yapılan ödemeleri rubleye çevirecek hesapların kullanılmasını da kabul ediyor.
Rusya’dan boru hatlarıyla 23 Avrupa ülkesine gaz tedarik edilirken yeni yaptırım kararlarına hazırlanan AB ise ABD’den desteğin yanı sıra Körfez veya Cezayir, Nijerya gibi ülkelerden daha fazla gaz tedarik etmenin yollarını arıyor, gaz depolama işlemlerini de artırıyor. Polonya’nın gaz deposunun şu anda yüzde 80’e yakın dolu olduğu belirtilirken Bulgaristan’ın ise yüzde 17’de kaldı.
Rusya’nın enerji devi Gazprom’un Sibirya üzerinden Yamal boru hattıyla sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) tedarikini iki ülkeye durdurması, Ukrayna’ya saldırıların başladığı 24 Şubat’tan bu yana Rusya’nın AB’ye en sert yanıtı olarak görülüyor. Birçok Avrupa ülkesi de rubleyle ödeme yapmayı reddettiği için olası bir restle karşı karşıya. Ancak Rusya’dan AB’ye dönük benzer bir kararın mayıs ayının ortalarına kadar çıkması beklenmiyor.
BLOOMBERG: 10 ÜLKE RUBLE HESABI AÇTI
ABD merkezli Bloomberg haber kanalına konuşan Gazprom’dan üst düzey bir yetkili, en az 10 alıcı ülkenin ruble hesabı açtığını, 4’ünün şimdiden ödemelerini gerçekleştirdiğini söyledi. Habere göre, yetkili bu para birimiyle ödeme yapmayan ülkelere benzer kesinti kararının bir sonraki ödeme tarihi olan mayıs ayının ortalarına kadar uygulanma olasılığının düşük olduğunu belirtiyor.
İngiltere merkezli Financial Times’ın haberine göre, Avrupalı şirketler Rusya’nın doğalgazını ruble olarak ödemek için yeni bir ödeme sistemi planlıyor. Haberde, Almanya, Avusturya, Macaristan ve Slovakya’daki enerji şirketlerinin İsviçre’deki Gazprombank’ta ruble hesabı açmaya hazırlandığı belirtildi.
BBC: HANELERİN FATURALARI KABARIYOR
Avrupa’da gaz fiyatları ise şimdiden en az yüzde 19 artmış durumda, bunun da hanelere yansıması bekleniyor. BBC’nin haberine göre, İngiltere’de üst sınırı 700 sterlin olan gaz faturaları 2 bin sterline yükselmiş durumda ve sonbahar aylarında 3 bin sterline yükselmesine olası gözüyle bakılıyor. Reuters haber ajansı ise Rusya’nın Bulgaristan-Polonya kararı sonrası rublenin euro karşısındaki değerinin son iki yılın en yüksek seviyesine çıktığını belirtiyor.
The Guardian gazetesi de enerji krizi nedeniyle Almanya’nın başkenti Berlin’de açık havuzların bu yaz iki derece daha soğuk olacağını aktardı.
ÜLKELER HANGİ ÖNLEMLERİ UYGULUYOR?
Rusya’nın 20’den fazla ülkenin yer aldığı “dost olmayan ülkeler” listesinde yer alan Polonya ve Bulgaristan’a gaz resti Polonya’nın 50 Rus milyarder ve şirkete yaptırım uygulaması, Bulgaristan’da Kiril Petkov hükümetinin Ukrayna’ya silah alınması için kampanya başlatmasının akabinde geldi. Bulgaristan ve Polonya’dan tepkilerle birlikte söz konusu karara Almanya, ABD, İngiltere, İtalya, Macaristan, Avustralya, Yunanistan’dan farklı tepkiler geldi.
RUSYA: HER ŞEY HESAPLANDI
Rusya’nın herhangi bir Avrupa ülkesine dönük ilk kez aldığı bu kararı enerji devi Gazprom duyurdu. Gazprom, Bulgaristan-Polonya’ya gaz tedariğini kesme kararını, “Gazprom, ruble olarak ödeme yapılmaması nedeniyle Bulgargaz ve PGNiG’ye gaz tedarikini tamamen askıya aldı” şeklinde duyurdu. Açıklamada, 26 Nisan itibarıyla Bulgaristan’ın Bulgargaz ve Polonya’nın PGNİG şirketlerinden nisan sevkiyatları için rubleyle ödeme alınmadığı kaydedildi.
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov konuyla ilgili açıklamasında, “Gaz ödemelerini ruble ile yapan ülkelere sevkiyata yeniden başlayabiliriz” dedi. Peskov, “Rusya, tüketicilerine güvenilir bir enerji kaynağı tedarikçisi ve öyle olmaya devam ediyor. Sözleşmeden doğan yükümlülüklerine bağlı kalmaya devam ediyor. Ödeme süreleri yaklaştığında, bazı tüketiciler yeni sistem kapsamında ödeme yapmayı reddederse, elbette cumhurbaşkanının kararı uygulanacaktır” şeklinde konuştu. Sözcü Peskov, Avrupa ülkelerinin doğalgazı ruble olarak ödemeyi reddetmesi durumunda Rusya’nın yaşayabileceği bütçe kayıplarına hazır olup olmadığı sorusuna ise şu yanıtı verdi: “Her şey hesaplandı, tüm riskler tahmin edildi ve gerekli önlemler alındı.”
Rusya parlamentosunun alt meclisi Duma’nın başkanı Vyacheslav Volodin de, Gazprom’un Bulgaristan ve Polonya’ya gaz arzını tamamen askıya almakla doğru karar verdiğini ve Moskova’nın diğer “dost olmayan” ülkeler için de aynısını yapması gerektiğini söyledi.
POLONYA: YENİ ENERJİ HATLARI OLUŞTURUYORUZ
Polonya Dışişleri Bakan Yardımcısı Marcin Przydacz, Sky News kanalına yaptığı açıklamada, “Bu, yalnızca Rusya’nın siyasi hedeflerine ulaşmak için aldığı bir karar. Bu yıl Rus yakıtlarını aşamalı olarak kaldırmayı planlıyorduk. Artık bu işin bir parçası olmak istemiyoruz. Ortaklarımızı, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı finanse etmek için Avrupa ülkelerinden gelen parayı kullandığı konusunda uyarıyoruz, bu hepimiz için çok kötü. Rusya’dan fosil yakıtların alımının tamamen yasaklanmasını savunuyoruz” dedi.
Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, Gazprom’a karşı “gerekli yasal adımların” atılacağını söyledi. Başbakan Mateusz Morawiecki de, Gazprom da dahil olmak üzere 50 Rus şahsa ve şirkete yönelik yaptırımları açıklamasına karşılık gaz arzının kesilmesinin bir misilleme olduğunu savundu. Polonya’nın enerji şirketi Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (PGNiG) Gazprom’un kararına “PGNiG’nin yakıt alan müşterilerine yaptığı mevcut teslimatlar üzerinde hiçbir etkisi yok” yanıtını verdi.
Polonya, ihtiyacı olan petrolün yüzde 64’ünü, gazın yüzde 46’sını (yıllık yaklaşık 10,2 milyar metreküp) ve kömürün yüzde 15’ini Rusya’dan ithal ediyor. Rusya’dan yılda 9 milyar metreküp gaz temin eden Polonya, bu yılın ilk çeyreğinde gaz ithalatının yüzde 53’ünü Gazprom’dan satın aldı. Polonyalı gaz şirketi PGNiG, ülkedeki gaz depolarının yüzde 80 dolu olduğunu belirtiyor. Polonya’nın bu durumda Avrupa spot pazarından gaz satın alması planlanırken 1 Mayıs’ta Litvanya’nın LNG terminalinden gaza erişmesini sağlayacak yeni bir gaz boru hattı bağlantısının açılacak olması da yeni bir enerji hattı olarak görülüyor.
Ayrıca ekim ayında bitmesi planlanan, Norveç açık deniz gazını Danimarka üzerinden Polonya kıyılarına ve oradan Ortadoğu-Avrupa pazarlarına ulaştırmayı hedefleyen BalticPipe projesi de bir alternatif olarak yorumlanıyor. Gazprom ile Polonya arasındaki uzun vadeli doğalgaz sözleşmesi 1 Ekim’de sona eriyordu ve Polonyalı yetkililer anlaşmanın uzatılmayacağını bildirmişti.
BULGARİSTAN: DEPOLARDA DOLULUK ORANI YÜZDE 18
Bulgaristan Başbakanı Kiril Petkov, Rusya’nın ödeme planını değiştirmesini “sözleşmenin ağır ihlali” olarak yorumladı. Petkov, ülkenin Rus gazının Sırbistan ve Macaristan’a geçişi de dahil olmak üzere Gazprom ile yaptığı tüm sözleşmeleri gözden geçirdiğini söyledi.
Bulgaristan Enerji Bakanlığı, Rusya tarafından önerilen yeni ödeme prosedürünün bu yılın sonuna kadar mevcut sözleşmeyle uyumlu olmadığını ve Bulgaristan için “önemli riskler” oluşturduğunu açıkladı. Bulgaristan Enerji Bakanı Alexander Nikolov, “Şu anda Bulgaristan’da gaz tüketimine yönelik herhangi bir kısıtlayıcı önlem uygulanmadı” dedi. Ülkenin ulusal ekonomisinde kilit önem taşıyan hastane ve diğer işletmelere en az bir aylığına sıkıntısız ikmal sağlanacağını dile getiren Nikolov, bu süreçte Avrupa Komisyonu’nun yardımlarına açık olduklarını ve alternatif kaynakları araştıracaklarını kaydetti. Nikolov, “Bakan olduğum sürece Bulgaristan baskı altında, başı eğik olarak görüşme yapmayacak. Bulgaristan baskı altında taviz vermez ve satılmaz” dedi.
Bulgaristan, Azerbaycan’dan aldığı gaz miktarını artırmanın yanı sıra Türkiye ve Yunanistan ile anlaşmalar yapmak istediğini söylüyor. Rus gazına bağımlılık oranı yüzde 90 seviyesindeki Bulgaristan, geçen yıl Rusya’dan 3,3 milyar metreküp doğalgaz ithal etti. Ülkenin stratejik doğalgaz rezervlerinin saklandığı ve kriz döneminde kullanılabilecek depolarının doluluk oranının ise yüzde 18 olduğu belirtiliyor.
UKRAYNA: BAĞIMLILIK SONA ERMELİ
Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy de açıklamalarında, Rusya’nın Avrupa’ya “enerji şantajı” uyguladığını söylüyor: “Avrupa’da hiç kimsenin Rusya ile normal bir ekonomik işbirliği sürdürebileceğini ummuyorum. Rusya yalnızca gazı değil, her türlü ticareti silah olarak görüyor. Avrupa’daki herkes ticarette Rusya’ya bağımlı olmanın kabul edilemez olduğunu ne kadar erken kabul ederse, Avrupa pazarlarında istikrarı o kadar erken garanti etmek mümkün olacaktır.”
Zelenskiy, Twitter hesabından da Rus petrolüne ambargo çağrısını yineledi.
Ukrayna Devlet Başkanlığı Ofisi Başkanı Andriy Yermak da AB’ye, “Rusları enerji silahlarından mahrum bırakarak enerji kaynaklarına ambargo koyma” çağrısında bulundu.
MACARİSTAN: RUBLEYİ KABUL ETTİK
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırılarına tepkisizliği ve enerji bağımlılığı nedeniyle Avrupa ülkelerinin hedefinde olan Macaristan yönetimi Rusya’ya gaz karşılığında rubleyle ödeme yapmayı kabul etti.
Macaristan Dışişleri Bakanı Péter Szijjártó konuya ilişkin yaptığı açıklamada, ülkesinin Rusya’nın enerji ödeme planını kullanacağını doğruladı. Macaristan Dışişleri Bakanı, “Gaz arzımızın yüzde 85’i Rusya’dan, petrol arzımızın yüzde 65’i Rusya’dan geliyor. Bu keyfi bir durum değil, bunu biz seçmedik. Önümüzdeki birkaç yıl içinde Rus enerjisini ithal etmeyi bırakmayı mümkün kılacak hiçbir alternatif kaynak veya yok” dedi.
Eski AB diplomatı Albrecht Rothacher ise CNN’e yaptığı açıklamada, “Macaristan’ın enerji tüketimi yüzde 32 doğalgaz, yüzde 29 petrol, yüzde 16 nükleer, yüzde 9 kömür ve yüzde 14 yenilenebilir kaynaklardan oluşuyor” bilgisi verdi.
AVUSTURYA: EURO KARARI DEĞİŞMEDİ
Ukrayna’ya saldırılar sonrası Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le Moskova’da görüşebilen Avrupalı nadir liderlerden Avusturya Başbakanı Karl Nehammer ise Rusya’ya gaz karşılığında rubleyle ödeme yapmayı kabul ettiği iddialarını reddediyor. Nehammer, Twitter hesabından yaptığı açıklamada Avusturyalı enerji şirketi OMV’nin euroyla ödeme yapmaya devam edeceğini ve AB’nin yaptırım kararlarına uymaya devam edeceğini söyledi.
Rusya’nın resmi haber ajansı TASS ise Avusturya hükümeti ve şirketi OMV’nin Rusya’nın Rus doğalgaz tedarikini ruble olarak ödeme şartlarını bir Rus bankasında hesap açarak kabul ettiğini iddia etmişti.
BALTIK: GAZ ALIMINI DURDURDUK
Baltık ülkeleri Letonya, Litvanya ve Estonya ise Putin’in doğal gaz alımında ödemelerin ruble ile yapılmasını öngören kararnameyi imzalamasının hemen ardından 2 Nisan’da Rusya’dan gaz ithalatının durdurulduğunu açıklamıştı.
İTALYA: TEDARİĞE DEVAM EDİYORUZ
Sputnik’in haberine göre, İtalyan enerji devi Eni SpA, gaz akışının kesilmemesi için Gazprombank’ta ruble hesapları açmaya hazırlanıyor. İtalyan gaz iletim operatörü Snam’den bir temsilci, ajansa yaptığı açıklamada Rus gazının İtalya’ya düzenli olarak herhangi bir değişiklik yapılmadan tedariğinin sürdüğünü söyledi. Temsilci, “Tarvisio aracılığıyla İtalya’ya Rus gazı teslimatı düzenli olarak gerçekleştiriliyor” dedi.
YUNANİSTAN: BULGARİSTAN’A DESTEK OLACAĞIZ
Rusya’nın kararının ardından dün Bulgar mevkidaşıyla telefon görüşmesi yapan Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, kabinesiyle acil toplantı yaptı. Miçotakis’in ofisinden yapılan açıklamada, “Başbakan, Yunanistan’ın Rusya’nın enerji konusundaki kararlarının yol açtığı yeni durumla başa çıkması için Bulgaristan’a yardım edecek” mesajı verildi. Yunanistan devlet televizyonu da ülkenin önümüzdeki ay Bulgaristan’a önemli miktarda sıvılaştırılmış doğalgaz teslimatı yapacağını söyledi.
ALMANYA: EURO KARARI DEĞİŞMEDİ
Rusya’yla başta Kuzey Akım projeleri olmak üzere köklü enerji ortaklığı bulunan Almanya ise gaz alımı için euro ile ödeme yapmaya devam ettiğini duyurdu. Almanya Ekonomi Bakanı ve Şansölye Yardımcısı Robert Habeck, “Rus gazı olmadan kışı atlatmak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç var” dedi. Almanya Ekonomi Bakanlığı Sözcüsü Robert Zeverin, “Alman şirketleri Rus gaz tedarikini euro olarak ödüyor, böylece Almanya sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getiriyor” dedi.
Almanya’nın enerji devi Uniper ise Yamal-Avrupa hattının olağan faaliyetini sürdürdüğünü duyurdu. Şirketten yapılan açıklamada, Rusya’ya doğalgaz ödemesini ruble ile yapmanın yaptırımlarla ters düşmediği belirtildi. Rheinische Post gazetesinin haberine göre ise Uniper, Rus gazının ödemelerini artık Avrupa merkezli bir bankaya değil, bir Rus bankasına aktarmaya hazırlandığını iddia etti.
ABD: BU ADIMI BEKLİYORDUK
Beyaz Saray sözcüsü Jen Psaki, Polonya-Bulgaristan restini, “Ne yazık ki bu, Rusya’nın atabileceğini tahmin ettiğimiz bir adımdı” şeklinde yorumladı. Rusya’nın petrol, gaz ve kömür ithalatını tamamen yasaklayan ABD’nin söz konusu karardan önce Rusya’dan edindiği gaz miktarı yüzde 3’tü. ABD Başkanı Joe Biden, Amerika’nın rezervlerinden Avrupa’ya büyük bir petrol tahliyesi emri verdi. Bu yılın sonuna kadar Avrupa’ya ilave 15 milyar metreküp sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) gönderilmesi bekleniyor. ABD ayrıca Suudi Arabistan’ın petrol üretimini artırmasını istiyor, Venezuela petrolüne yönelik yaptırımları gevşetecek adımlar da atıyor.
İNGİLTERE: EKONOMİK PARYA OLMAYIN
İngiltere’nin Rusya’dan petrol tedariği yüzde 8, gaz ise yüzde 5’i oluştururken Rus gazına ihtiyacı olan Avrupa ülkelerine ise yaptırım kararlarını artırması yönünde çağrı yapıyor. İngiltere Başbakan Yardımcısı Dominic Raab, Polonya-Bulgaristan’a gaz arzını kesme kararının, “Rusya üzerinde çok zararlı bir etkisi olacağını” söyledi. Bakan, kararın Rusya’yı daha fazla izole edeceğini ve onun “ekonomik bir parya” haline gelmesine yol açacağını savundu. İngiltere’nin “enerji şantajı” konusunda Polonya ile dayanışma içinde olacağını belirten Raab, “Vladimir Putin’in ekonomik savaş olsun, askeri savaş olsun zorbalık davranışının başarılı olmasına izin veremeyiz” dedi.
AB: ŞANTAJ KABUL EDİLEMEZ
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, “Gazprom’un Avrupa’daki müşterilere gaz dağıtımını tek taraflı olarak durdurduğunu açıklaması, Rusya’nın gazı bir şantaj aracı olarak kullanmaya yönelik bir başka girişimidir. Bu haksız ve kabul edilemez” tepkisi verdi. AB’nin Polonya ve Bulgaristan’la dayanışma içinde olacağını belirten Leyen, “Yanıtımız acil, birleşik ve koordineli olacaktır” dedi. (DIŞ HABERLER)