Rize’de yaş çay üreticileri 2022 yılı yaş çayın taban fiyatının 8-10 TL arasında olmasını istedi. Geçen yıl yaş çay kampanyası öncesi 2 bin 500 TL’ye satılan çay gübresinin bu yıl kooperatiflerde 7 bin 500 TL, serbest piyasada ise 10 bin TL ye satılması; çay elbisesi, makas bezi, taşıma ve işçilik giderlerinin de yüzde yüz artması çay üreticilerinin tepkisine neden oldu. Rizeli çay üreticisi kadın, “Çay en az 6 lira olması lazım ama bunu da vermez. Erdoğan var ya bizim Erdoğan’ımızdır. Karadenizlidir ama bize çok gıcık. Bizim başımıza çok büyük düşmandır” dedi. Geçen yıl yaş çay alım fiyatı 3,87 TL idi.
Çaykur’un çay alım politikalarındaki belirsizlikle birlikte üreticiler, 2022 yılı yaş çay kampanyasına sayılı günler kala yaş çay taban fiyatının kaç lira olacağı tartışılmaya başlandı. Karadeniz’de başta Rize olmak üzere Artvin, Trabzon ve Giresun bölgesinde çay tarımından geçimini sağlayan yaklaşık 210 bin çay üreticisi çay üretimi maliyetlerinin artması nedeniyle zor günler yaşadıklarını belirtti.
‘Erdoğan, bizim başımıza çok büyük düşmandır’
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Mayıs 2022 tarihinde Rize de açıklayacağı yaş çay taban fiyatı öncesi Rizeli çay üreticileri, taban fiyat ile ilgili düşüncelerini şöyle açıkladı:
“Çay en az 6 lira olması lazım ama bunu da vermez. Erdoğan var ya bizim Erdoğan’ımızdır. Karadenizlidir. Ama bize çok gıcık. Bizim başımıza çok büyük düşmandır. Ben bunun doğrusunu diyorum.
‘Yaşananları Rize halkı görünüyor’
Yaşananları Rize halkı görüyor. Gübre fiyatı ne kadar ise o kadar olmalı çay fiyatı. Rizelinin sahibi yok yani. Sayın vekillerimiz bunları görmüyor mu yani? Elbette bizim Rizeli halk da görüyor bunları. Zamlara bakıyoruz orana vurursan onu da yüzde yüz desen onu bu neredeyse 8 lira eder. 8 liradan aşağısı zaten kurtarmaz.”
‘Yakında seçim var kararını halk verecek’
“Çayın fiyatı kardeşim ben bilmiyorum zaten verecek olduğu nedir bir şey verdiği yok da. Verse diyorum keşke normal olarak çayın fiyatının 7 lira olması lazım. 7 lira kurtarmasa bile hiç yoksa 4 liradan iyidir. Yakında seçim var kararını halk verecek.
Bu zamların karşısında çayın fiyatı 10 TL’den aşağı olmaması gerekiyor. 10 liradan aşağıya mümkünatı yoktur. Ama bana sorarsan tabii. Biz işçiyiz, emekçiyiz orada çalışıyoruz. Zaten özel çay fabrikaları işi bitiriyor.”
‘Özel sektör yarı fiyatına aldı günah değil mi?’
Geçen yıl yaş taban fiyatının düşük olduğunu belirten kadın çay üreticisi, “Geçen sene çayımız hep özellere gitti. İki buçuk liraya çayı verdik. Yazık günah. Devlete veriyoruz iki ton çay diğerlerini veriyoruz özellere o da gidiyor iki buçukla ikiyle. Niye bu kadar zarar ediyoruz biz de anlamıyoruz onu. Böyle olmaz. Çok sıkıntılı bir durumumuz var. Mazot aldı başını gitti araba duruyor evin altında şimdi köye çıkıp bahçe edeceğim gidemiyorum. Maddi durumdan sebep” dedi.
‘Yaş çay 10 TL olmalıdır’
Karadeniz insanın yaş çaydan geçimini sağladığını ifade eden bir çay üreticisi yurttaş ise şunları söyledi:
“Gübre şimdi oldu sekiz buçuk lira. O zaman çayı edeceksin 10 veya 12 lira. Gübreye yüzde üç yüz zam oldu. O zaman çayı etmen lazım 10- 12 lira. Hükümeti seviyoruz Allah başımızdan eksik etmesin ama çok yanlış. Rize, Karadeniz bu çay ile geçiniyor. Çaya taban fiyatı reddetmesi yanlış yani. Özel sektöre düşüyorsun. Geçen sene 2 liradan çay aldılar millet mağdur, vatandaş eziliyor. Devletin bir an önce acil sadece çaya değil görüyorsun yani domates olmuş 30 lira yani bu tarıma destek vermesi lazım.”
‘Rize’yi yöneten tek bir kişi var, AKP il başkanı’
“Devletin verdiği fiyatın altında özel sektörün çay almaması lazım” diyen başka üretici, Rize’yi AKP İl Başkanın yönettiğini, üç özel firmanın fiyatı belirlediğini, Çaykur Genel Müdürünün ise kukla olduğunu savunarak şunları söyledi:
“Devlet fiyat ne kota koydu diyelim sekiz lira mı, özel sektör onun altında çay alamayacak. Ancak çayın fiyatını kurallarını belirleyen özel sektör firmaları. Rizeli olarak gidişatımız hiç iyi değil. Ben çaylıkları sökeceğim. 20 senedir bu ülkede bir çay kanunu, kooperatifler var hani neredeler? Niye müdahale etmiyor bu hükümete? Onlar da cebini dolduruyor. ÇAYKUR genel müdürünün işi ne? Kukla. O da oturmuş orda kendi kuklalık ediyor. Rize’yi yöneten tek bir kişi var. Başka da tanımıyorum. AK Parti il başkanı. Ne valisi ne belediye başkanı ne ÇAYKUR. O ne derse bu Rize’de odur. Torpil Rize’nin en büyük torpili onlarda. Bak Çaykur’a yazıldım bana niye çıkmadı? Dört sefer yazılıyorum bana niye çıkmıyor ben AK Partili değilim. Üyeliğimi sildirmişim ya onun için çıkmamış bana.”
‘Ziraat odası yaş çaya zam istemedi’
Rize Ziraat Odası Başkanı Nevzat Paliç daha önce yaptığı açıklamada, “Biz 22 yıldan beri yaş çay taban fiyatının kaç para olması gerektiği konusunda maliyet hesapları yapar ve yaş çay taban fiyatının kaç lira olması gerektiğini açıklardık. Bu sene bu yapılan zamlara yetişmek mümkün değil bu nedenle 22 yıllık uygulamamızdan vaz geçiyoruz. Biz diyoruz ki; geçen yıl bir ton çay karşılığında ne alıyorduysak ‘tuz, peynir, benzin, ot’ her ne alıyorsa hükümetimize diyoruz ki neyle kıyaslarsan kıyasla bir ton çayımızın karşılığında bize fiyat ver. Bu yıl çaya zam mam istemiyoruz” demişti.
‘Çay kanunu çıkmazsa üretici ve tüketici mağdur olacak’
Çay Üreticileri Dayanışma Derneği ve Rize Ziraat Odası Yönetim Kurulu Üyesi Mustafa Mavi, “Bu yıl çay üreticisi gübre pahalı olduğu için çayına gübre ekemedi. Üreticinin yüzde 20’si gübre alabildi. Bu yıl asgari ücrete yeterince zam yapılmadı. Bugün üreticimizin yüzde 75’i destek alamıyor. 2016 yılından beri 13 kuruş destekleme alıyoruz bu hiç artmadı. TBMM getirilen çay kanununun da çıkmaması nedeniyle sadece üretici değil tüketicide mağdur oluyor. Eğer hükümet üreticiyi memnun ederse üretici de hükümeti memnun eder” dedi.
“ÖZEL SEKTÖRÜN TABAN FİYATIN ALTINDA ÇAY ALMASI ENGELLENMELİDİR”
‘Üretici olarak acil ve yakıcı talebimiz’
ÇAY-SEN Rize temsilcisi ve çay üreticisi Recep Memişoğlu, “Yaş çay taban fiyatı 9 lira olmalıdır. Ayrıca yıllarca kilo başına 13 kuruş olarak ödenen artı destek ödemesi de revize edilmeli ve en az 1 lira yapılmalıdır. Burada üretici için asıl önemli olan, taban fiyatın sadece ÇAYKUR’un açıkladığı fiyat değil, özel sektörde açıklanan taban fiyatın altında çay almaması engellenmelidir. Gübre sorunu zaten kanayan bir yaradır. Birçok üretici aşırı zam karşısında çayına gübreyi dökememiştir. ÇAYSEN olarak üretici olarak acil ve yakıcı talebimiz bunlardır” dedi.
‘Üretici mağdur olacak’
Gıda-İş sendikası Rize Bölge Başkanı Ramazan Sarıoğlu, yaş çayda hükümetin çay alım politikalarını değiştirmediği sürece 2021 yılında olduğu gibi 2022 yılında da 210 bin çay üreticisinin mağdur olacağını ifade ederek, “Hükümetin yaş çay alım politikalarının değişmeyeceğini görüyoruz. Burada kazanan üreticiyi sömüren özel sektör firmaları olacaktır. Bu yaşananlar karşısında ÇAYKUR çalışanları ve çay üreticileri olarak örgütlenmeli bu anlayışa karşı mücadele etmemizden başka şansımız yoktur” dedi.