İster romantik bir aşk için olsun, ister başka bir kişiye ya da nesneye duyulan sevgiyi ifade etmek için olsun; bir görsel kullanmamız gerektiği zaman hepimizin aklına ilk gelecek olan kalp sembolü olacaktır. Artık hepimiz biliyoruz ki popüler dünyanın vazgeçilmezi olan kalp sembolünün gerçek kalp anatomisi ile uzaktan yakından ilgisi yok. Peki ne oldu da bu sıra dışı şekil zaman içinde bir kalp sembolüne dönüştü?
Kalp sembolü nereden geliyor sorusunun maalesef birkaç cümle ile açıklanacak basit bir yanıtı yok. Çünkü bugün popüler kültür nesnesi haline gelen pek çok görsel gibi kalp sembolü de ilk zamanlarda farklı bir anlama sahipti. Zaman içinde bugün bildiğimiz aşk ve sevgi ifadesi anlamını kazandı. Gelin kalp sembolü nereden geliyor sorusu üzerinden kalp sembolünün tarihçesine yakından bakalım.
Tarihte ilk kalp sembolü:
Bugünün Afganistan sınırlarında, milattan önce 3300 ve 1300 yılları arasında yaşamış oldukları tahmin edilen İndus Uygarlığı ya da diğer adıyla İndus Vadisi Uygarlığı kalıntıları arasında tarihin ilk kalp sembolüne sahip kolyesi bulundu. Bu kolyedeki kalp şekli, iç içe geçmiş sarmaşıklardan oluşuyordu. Sarmaşığın o dönemde sadakati temsil ettiği biliniyor. Kesin olmamakla birlikte tarihteki ilk kalp sembolü, sakadati temsil ediyor olabilir.
Kalp sembolü ile İndus Vadisi Uygarlığından birkaç yüz yıl sonra bu sefer günümüz Libya sınırlarında bulunan eski bir Roma kenti olan Cyrene’de karşılaşıyoruz. Cyrene’de bulunan gümüş sikkelerde kalp şekline benzeyen silphium bitkisi görülmüştür. Silphium bitkisi ve tohumlarının doğum kontrol yöntemi olarak kullanıldığı biliniyor. Yani milattan önce 5. ve 6. yüzyıllarda kalp sembolü, kesin olmamakla birlikte seks ile az da olsa bağlantılı olarak kullanılıyordu.
Kalp sembolünün aşk ve sevgi anlamında kullanılması:
Tarihte kullanılan ilk kalp sembollerinin pek de günümüzde olduğu gibi romantik olmadığını görüyoruz. Kalp sembolünün aşk ve sevgi anlamında kullanılması ilk olarak Orta Çağ döneminin sonlarında gerçekleşmiştir. 14. yüzyıldan önce kalp sembolü, pek çok farklı anlama sahip olarak incir yaprağı ile ilişkilendirilmiş ve hatta hanedan armalarında kullanılmıştır. Kalp sembolü üzerinde geometrik çalışmalar bile yapılmıştır.
Kalp sembolünün aşk anlamında kullanıldığı ilk eser, 1250 tarihli Roman de la poire isimli bir el yazmasıdır. Bu el yazmasında bulunan görselde bir genç, o dönem anatomik olarak çam kozalağına benzetilen ters bir kalp sembolünü genç bir kadına uzatıyor. Kesin olmamakla birlikte Roman de la poire eserinde kullanılan bu görsel, kalp sembolünün aşkı ifade ettiği ilk anlatımdır.
Benzer bir kullanımı 1305 yılı olarak tarihlenen, Scrovegni Şapeli’ndeki bir resimde görüyoruz. Giotto imzalı bu resimde kalp sembolü, İsa Mesih’e adanırken gösteriliyor. Dini anlamda kendini adama anlamında kullanılan kalp sembolü örnekleri ile aynı yüzyıl yapılmış pek resimde karşılaşıyoruz. O dönem insan kalbi çam kozalağına benzetildiği için tüm resimlerde bu şekilde bir kalp sembolü görmek mümkün.
Sonraki dönemlerde kalp sembolü kullanımı:
Rönesans ve diğer erken modern dönem eserlerinde kalp sembolü ile sık sık karşılaşmak mümkün. Bu kullanım, milattan önce 90 yılına tarihlenen bir Pers duvar resminden ilham alınarak yaygınlaşmıştır. 1530 yılında Prens John Frederick’in emriyle Martin Luther için tasarlanan Luther Gülü isimli mühürde de kalp sembolü karşılaşmak mümkün.
18. yüzyıla kadar kalp sembolü çoğunlukla kutsal kalp şeklinde tasvir edilmiştir. Hıristiyanlıkta yaygın olarak kullanılan taç, alev, ışık ve haç ile birlikte çizilmiş sayısız kalp sembolü vardır. Hatta aynı dönem Japonya’da yapılmış bazı eserlerin üzerinde de kalp sembolü görülmektedir. Hanedan sembollerinde sık kullanıldığı için 15. yüzyıldan itibaren iskambil kağıtlarında da kalp ile karşılaşmaya başladık.
Günümüzde kalp sembolü kullanımı:
Zaman içinde kalp sembolü kutsal aşkı ifade eden bir görsel olmaktan çıkmış, üzerine çok daha fazla ticari meta üretilebilecek olan romantik aşk kavramının bir ifadesi olmaya başlamıştır. 19. yüzyıldan itibaren kalp sembolü ile çikolata kutularında, Sevgililer Günü kartlarında ve daha pek çok popüler kültür nesnesinde karşılaşmaya başladık.
1977 yılında yapılan, I Love New York cümlesindeki love yani sevmek fiili yerine kalp kullanılan kampanya ile birlikte kalp sembolü hızla yaygınlaştı. Kalp sembolü aynı zamanda hayat ve sağlık anlamında da kullanılıyordu. Öyle ki 1980’li yıllara damgasını vuran Super Mario Bros. 2 oyununda ilk kez karakterin can sayısı kalp sembolleri ile gösterildi. O günden beri de artık neler olduğunu hepimiz biliyoruz.
Kalp sembolünün farklı alanlarda kullanımı:
Kalp sembolü tarih boyunca soylu Avrupa hanedanlarının armalarında kullanılmıştır. Kalp sembolünün kullanıldığı ilk hanedan arması ile 12. yüzyılda karşılaşıyoruz. Danimarka Krallığında bulunan bu hanedanın armasındaki kalpler, nilüfer yapraklarını betimlemektedir. Yani aşkı ya da sevgiyi değil, o hanedanın nehre yakında olduğunu gösterir.
Kalp sembolünün kutsal kalp anlamı kazanması ile birlikte 13. 14. ve 15. yüzyıllardaki neredeyse her hanedan armasında bir kalp sembolü kullanılır hale geldi. Günümüz Avrupa ülkeleri hala bu hanedanların izlerini taşıdıkları için bugün bir Avrupa şehrine gittiğiniz zaman yerel bir belediye armasında bile kalp sembolü ile karşılaşmanız mümkün.
Kalp sembolünün diğer bir kullanımıyla da antik çağ botaniğinde karşılaşıyoruz. Bugün nesli tükendiği düşünülen silphium meyvesi ve tohumları kalp sembolü ile gösterilmektedir. Silphium meyvesini 5. ve 6. yüzyılda yapılan gümüş sikkelerden hatırlarsınız.
Kalp sembolünün şekli ne anlama geliyor?
Tarih boyunca sadakat, seks, kutsal aşk ve sonunda romantik aşk anlamı kazanmış olan kalp sembolünün şekli nereden geliyor sorusunun da maalesef kesin bir yanıtı yok. Elimizdeki en eski örnekte sarmaşıklardan yapılmış, daha sonra ise doğadaki bazı nesnelere benzetilmiş kalpler görüyoruz.
Bugün olduğu gibi tarih boyunca da pek çok insan kalp sembolünün şeklini kıvrımlı yapısı nedeniyle kadın göğüslerine, kadın kalçasına ve farklı cinsel organlara benzetmiştir. Gariptir, aynı kalp sembolü şekline bakan diğer insanlar bu şekli Antik Yunan filozoflarının üç odalı olarak tanımladığı insan kalbine benzetmiştir. Yani ortada bir şekil var ve neye benzetilirse o yöne çekilebiliyor.
Bugün her türlü aşkın ve sevginin sembolü olarak kullandığımız kalp sembolü nereden geliyor sorusu üzerinden tarihte sahip olduğu farklı anlamlardan bahsettik. Kalp sembolü hakkındaki düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.