Ayasofya Camii’nin müzeye çevrilmesiyle birlikte faaliyetleri rafa kaldırılan kurumlardan biri de Ayasofya’nın hemen bitişiğinde bulunan Fatih Medresesi’ydi.
Bu tarihi medresenin yeniden hayat bulabilmesi için Kültür ve Turizm Bakanlığı, harekete geçti.
Geçtiğimiz yıllarda Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından aslına uygun olarak yeniden restore edilmesine başlanan Ayasofya Fatih Medresesi, tamamlanmasıyla birlikte Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımı ile açıldı.
“Ayasofya’yı müzeye çeviren zihniyet, buraya da tahammül edememiştir”
Medresenin açılışında konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Burası İstanbul’un Fethi’nin akabinde şehrin ilk medresesi olarak hizmete açılmıştır. Medresede Ali Kuşçu da ders vermiştir. Medrese farklı tarihlerdeki bakım-onarım-inşalarla 1924 yılına kadar eğitim hizmetine devam etmiştir. Sonra öksüzler yurdu olarak kullanılsa da daha sonra yıktırılmıştır.
Ayasofya’yı müzeye çeviren zihniyet buraya da tahammül edememiştir. Oysa her vakfiye bizlere tevdi edilmiş bir emanettir. Buna rağmen Türkiye ne ecdat yadigârı eserleri ne de eserlerin korunması ve yaşatılması konusunda iyi bir imtihan verememiştir.” ifadelerini kullandı.
“Tek partili zihniyetin utanç lekesini ortadan kaldırıyoruz”
Tek parti dönemini batıdan çok batıcı olmakla eleştiren Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Tek parti zihniyetinin faturası kabarıktır. Bizans hayranı, batıdan çok batıcı bu zihniyet kültür hazinemizin kıymetini de bilememiştir. Sur içi 800 mescidin olduğu yer, buradaki mescitlerin çoğu yıkılmış, satılmış, ahıra çevrilmiş. Kuran kurslarımız kapatılmış.
Bugün bu açılışla emanete sahip çıkmıyoruz, tek parti zihniyetinin utanç lekesini daha ortadan kaldırıyoruz. Hizmete açtığımız eser 86 yıl önce yıkılan medresenin o dönemine uygun yeniden ihya edilmiş halidir.” dedi.
Ayasofya Fatih Medresesi’nin tarihi süreci
1453’te İstanbul’un fethedilmesiyle beraber Ayasofya Kilisesi’ni camiye çeviren Fatih Sultan Mehmet, caminin kuzey batısında bulunan ve o süreçte papaz evleri olarak kullanılan eseri de medreseye çevirdi.
Yıllar içerisinde bakım ve onarım çalışmalarından geçen medrese, Sultan Abdülaziz dönemindeki 1869-1874 yıllarında yıktırıldı.
Yeni medrese binasıysa eski medrese temelleri üzerine tekrar inşaa edildi. Fakat medrese bu kez batı cephesi hizasına kuruldu.
Öksüzler yurduna çevirip yıktılar
Son Ayasofya Medresesi, Daru’l-Hilafetü’l-Aliye Medresesi olarak kullanılırken, 1924’de, İstanbul Belediyesi tarafından Öksüzler Yurdu olarak değerlendirildi.
Ayasofya’nın müze olmasından bir süre sonra daha bu mekan Öksüzler Yurdu olarak kullanılmaya devam etti.
Ancak 1936 yılında harap olması ve kullanıma müsait olmaması sebebiyle yıktırıldı.
Yeniden aslına uygun inşaası istendi
Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 19 Aralık 2012 tarih ve 1069 sayılı kararı ile medresenin yeniden aslına uygun olarak yeniden inşaasına başlanması uygun bulundu.
İstanbul Rölöve Anıtlar Müdürlüğünce 11 Aralık 2017’de Ayasofya Medresesi ilk etap işine başlandı. 31 Aralık 2019’da işin tasfiyesi yapıldı.